4 Οκτωβρίου 1944 – «Λαέ της Πάτρας, σας χαιρετίζουμε εξ ονόματος του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού…»
Αυτή η μέρα είναι ξεχωριστή για την Πάτρα, όχι μόνο για την απελευθέρωσή της από τα γερμανικά στρατεύματα, αλλά γιατί τις 4 Οκτωβρίου 1828 η πόλη απελευθερώθηκε και από τον τουρκικό ζυγό.
Διπλή, λοιπόν, επέτειος για την Πάτρα γι αυτό και ο δήμος τιμά την 4η Οκτωβρίου με πλήθος τριημερων εκδηλώσεων.
Απόψε στο πολεμικό καταφύγιο (φτιάχτηκε το 1930) κάτω από την πλατεία Υψηλών Αλωνίων λειτουργεί έκθεση με ιστορικό και επετειακό υλικό.
Ακολουθούν: συναυλία , εκδήλωση και ομιλία δημάρχου στο σημείο απαγχονισμού πατριωτών, στα Υψηλά Αλώνια, αναπαράσταση μαχών στους δρόμους με παραδοσιακές στολές , μουσικές από την Μπάντα, προβολή ντοκιμαντέρ από την Πάτρα του πολέμου κλπ.
Την Τετάρτη 4 Οκτωβρίου 1944, στις 11 περίπου το πρωί, η 8η Ταξιαρχία και το 12ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ μαζί με συμμαχικά βρετανικά στρατεύματα παρελαύνουν στους ελεύθερους πλέον δρόμους της Πάτρας και πλήθος κόσμου τους υποδέχεται και τους αποθεώνει. Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν πανηγυρικά και οι δρόμοι πλημμύρισαν κόσμο. Η χαρά του λαού που είχε διαδεχθεί την αγωνία των προηγούμενων ημερών, μετατράπηκε σε παραλήρημα, ζητωκραυγές και ατελείωτο γλέντι.
Την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου επισκέφτηκε την Πάτρα ο υπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Ο κόσμος που βρισκόταν όλη την ημέρα στους δρόμους και τις πλατείες σχημάτισε αυθόρμητα συγκέντρωση κάτω από το αρχηγείο του ΕΛΑΣ από τον εξώστη του οποίου ο υπουργός απηύθυνε λόγο, διακοπτόμενος συχνά από ζητωκραυγές και λαϊκά συνθήματα όπως Ζήτω ο Κανελλόπουλος, Ζήτω η Κυβέρνηση, Ζήτω ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ, Ζήτω ο Άρης.
Στη συνέχεια εμφανίστηκε στον εξώστη και ο Άρης Βελουχιώτης ο οποίος εκφώνησε με τη σειρά του λόγο κάτω από τις ενθουσιώδεις αντιδράσεις του κόσμου. Θριαμβευτική υποδοχή επιφύλαξε η Πάτρα και στον Δήμαρχο και πρόεδρο της Νομαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Β. Ρούφο. Την ίδια μέρα συστάθηκε Λαϊκή Επιτροπή που εγκρίθηκε από τον λαό και τον υπουργό Παναγιώτη Κανελλόπουλο.
Άξια αναφοράς είναι η προκήρυξη της 8ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ προς τον λαό των Πατρών αμέσως μετά την απελευθέρωση, όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ελεύθερη Αχαΐα».
Ε.Λ.Α.Σ. – VIII ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ
Επί 3 ½ χρόνια ο βάρβαρος καταχτητής με τα μυσαρά στίφη του κρατούσε κάτου από τα πόδια του τον ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ και επέβαλε σ’ αυτόν τα φοβερά δεινά της δουλείας, τις στερήσεις και τις κακουχίες με αποκλειστικό σκοπό να επιτύχει την εξόντωση ενός ηρωικού Λαού, ενός Λαού ο οποίος επί χιλιετηρίδες εχρησίμευσε και χρησιμεύει ακόμα σαν φάρος της Λευτεριάς και οδηγός ολόκληρου του κόσμου για τον πολιτισμό και την πρόοδο. Κατάστρεψε χωριά και πόλεις ολόκληρες, κατακρεούργησε με τον πιο βάρβαρο τρόπο αθώο πληθυσμό και με τα πλέον απάνθρωπα βασανιστήρια όπως τα ηρωικά Καλάβρυτα και το Δίστομο, ενέσπειρε τη φτώχεια και την εξαθλίωση με τις δόλιες μεθόδους του και κατόρθωσε να επιτύχει εν μέρει τη διαίρεση του Ελληνικού Λαού. Αλλά η σπίθα της Λευτεριάς κρυμμένη μέσα στη στάχτη από τα κόκαλα τα ιερά των Ελλήνων δεν έσβησε και μια μέρα, με τη θέληση του Ελληνικού Λαού και με την πρόταξη των στηθών των ηρωικών παιδιών του, ξεπετιέται από την οργάνωση Ε.Α.Μ. ο εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός μας (ΕΛΑΣ) που με βοηθό και παραστάτη τον Ελληνικό Λαό μάχεται επί 2 ½ χρόνια στα βουνά της Ελλάδας ξυπόλυτος, χωρίς όπλο στην αρχή, αλλά με πολλά κατόπι, που παίρνει από τα χέρια του καταχτητή και χαρίζει έτσι τη Λευτεριά στην ύπαιθρο της πατρίδας μας. Δυόμιση χρόνια σκληρού αγώνα που αντιμετωπίζει πλάι στον Ελληνικό Λαό τις ίδιες στερήσεις που ο Ελληνικός Λαός με τις θυσίες του, με τη συνεχή βοήθεια που του δίνει, κόβοντας από το ψωμί το δικό του, τις κάνει ανώδυνες. Έτσι προχωρώντας φθάνουμε στη σημερινή χαρμόσυνη ημέρα για την πόλη της Πάτρας, που ο ηρωικός ΕΛΑΣ με το κομμάτι του την VIII Ταξιαρχία και με την ηρωική συμμετοχή των μεγάλων συμμάχων Βρετανών και την ηρωική συμμετοχή του Πατραϊκού Λαού, μετά τριήμερων αγώνα χαρίζει στη μαρτυρική πρωτεύουσα του Μοριά την πολυπόθητη Λευτεριά.
Λαέ της Πάτρας,
Σας χαιρετίζουμε εξ ονόματος του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού μας και σας υποσχόμαστε ότι θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας μέχρι πλήρους απελευθερώσεως της Πατρίδας μας σεβόμενοι απολύτως τη Λαϊκή σου θέληση.
Ζήτω ο Ελληνικός Λαός.
Ζήτω η Εθνική Κυβέρνηση.
Ζήτω οι Μεγάλοι Σύμμαχοί μας.
Ζήτω ο ΕΛΑΣ.
Η VIII Ταξιαρχία
ΕΡΜΗΣ Καπετάνιος
Γκούμας Ταγ/ρχης
Η ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ
ΤΟΥ ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ ΣΤΗΝ
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ
Στις 5 Οκτωβρίου ο Άρης Βελουχιώτης , έχοντας δίπλα του τον Παν. Κανελλόπουλο μιλά στον πατραικό λαό από τον εξώστη των γραφείων της VIII Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ.
«Συναγωνιστές και συναγωνίστριες.
Είμαι ευτυχής γιατί μπαίνοντας εις την πόλιν των Πατρών μπαίνουμε απολύτως αναίμακτα. Καταβάλλαμε επίμονες προσπάθειες να γίνη ό,τι έγινεν εις την Πάτρα, το ίδιο και σ’ άλλες πόλεις της Πελοποννήσου. Δυστυχώς σε ωρισμένες πόλεις άνθρωποι οι οποίοι δεν δικαιούνται να φέρουν το όνομα του Έλληνος ηθέλησαν ως το τέλος με τα όπλα του κατακτητή να αποτελέσουν τας οπισθοφυλακάς του. Εχρησιμοποίησαν τα όπλα του κατακτητή για να διευκολύνουν όσο το δυνατόν την φυγήν του από της πόλεις. Επανειλημμένως από την πρώτη στιγμή ηθελήσαμε να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι η στάσις των είνε εγκληματική αντεθνική και ότι ήσαν υποχρεωμένοι έστω και κατά την 12ην ώρα να συμβάλουν εις τον αγώνα της απελευθερώσεως. Δυστυχώς ούτοι είχαν πάρη την απόφαση να μείνουν οι οπισθοφύλακες του εχθρού. Υπάρχουν πόλεις όπου δεν θρηνούνται θύματα από τον αγώνα εναντίον του κατακτητή αλλά εναντίον ατόμων μόνον το Ελληνικό όνομα φερόντων. Είμαι ευτυχής διότι εις την πρωτεύουσα της Πελοποννήσου αν εχύθη αίμα, εχύθη τούτο εις τον αγώνα εναντίον του κατακτητή. Έστω και την τελευταίαν στιγμήν ο συνταγματάρχης Κουρκουλάκος εδέχθη να παραδοθή εις τους συμμάχους.
Μας εσυκοφάντησαν ότι είμεθα λησταί, αγύρτες, κλέφτες και αντεθνισταί. Μας εσυκοφάντησαν ότι ηθελήσαμε να παραδώσουμε ελληνικά τμήματα εις τους Βουλγάρους ή δεν ξέρω που αλλού. Ήδη οι συκοφαντίες αυτές είναι συντρίμματα μπροστά σας. Η στάσις του ΕΛΑΣ είναι παραδειγματική, εις τας πόλεις που μπαίνουμε σεβόμεθα την τιμήν και την περιουσίαν του λαού και γιαυτό αγωνιζόμαστε.
Μας συκοφάντησαν ότι μπαίνοντες εις τις πόλεις θα σφάξωμε και θα κρεουργήσωμε τους παπάδες και θα γκρεμίσουμε τις εκκλησίες. Αυτοί που βλέπουν τα πράγματα από το πρίσμα του πορτοφολιού των εκατηγόρησαν εμάς ως απάτριδας. Ομιλούν για εμάς, οι οποίοι εχύσαμε το αίμα μας εις τα βουνά των Βουλγαροφασιστών. Αι συκοφαντίαι αυτές με την επαφή του ΕΛΑΣ με τον λαόν γίνονται συντρίμματα.
Ό,τι υποσχεθήκαμε στην αρχή πραγματοποιείται. Υποσχθήκαμε ελευθερίαν. Ουδείς πρέπει να αμφιβάλλη ότι για αυτό καταβάλαμε τα 95% των προσπάθειών μας για μην πω 100%. Υποσχεθήκαμε ότι θα εσεβόμεθα την λαϊκήν κυριαρχίαν και ότι θα παραδώσουμε αυτήν εις τον λαόν. Απόδειξις τούτου είναι η λαϊκή επιτροπή την οποίαν εξελέξετε σήμερα το πρωί. Ο απελευθερωτής ΕΛΑΣ εις τας χείρας της κυβερνήσεως θα αποτελέση τρανήν δύναμιν, η οποία θα συνεχίση τον πόλεμον δια την συντριβήν του εχθρού και έξω των συνόρων μας στο πλευρό των συμμάχων. Ο ΕΛΑΣ εις τας χείρας της κυβερνήσεως είναι τρανή εγγύησις ότι θα συντρίψωμε τον κατακτητή και θα δώσουμε την ελευθερία του λαού, είναι δυνατή εγγύησις ότι ο λαός θα εκλέξη το καθεστώς της αρεσκείας του.
Ο λαός προσέφερε πολλά, αλλά εις τας πόλεις ολίγα ξέρουν δια τους μόχθους της υπαίθρου. Η ύπαιθρος εμοίρασε την μπουκιά της με εμάς. Ελεηλατήθη, εκρεουργήθη από τον κατακτητή γιατί υπεράσπιζε εμάς. Ζητώ νέες θυσίες. Δεν υπόσχομαι τίποτα. Θέλω να συνεχίσετε τη βοήθειά προς τον στρατόν και την κυβέρνησιν ίνα έλθη διπλή η ελευθερία: κοινωνική και εθνική. Δεν λέγω τι θας σας δώσωμε αύριο. Ότι πάρετε θα το πάρετε με τη γροθιά σας. Ο ελληνικός λαός αρκετά συκοφαντήθη με καρικατούρες και γλίτσες εις το εξωτερικόν. Ο ελληνικός λαός, από τον οποίο η ανθρωπότης έλαβε το φως του πολιτισμού, θα ξαναδώσει νέους δρόμους εις την ανθρωπότητα. Θα κερδίσωμε ό,τι θα κερδίσωμε χάρις εις το σθένος μας και την θέλησίν μας να απολείψωμε την δικτακτορίαν.
Σας διαβεβαιώνουμε ότι θα κρατήσουμε το τουφέκι παρά το πλευρόν των συμμάχων μας και δεν θα το αφήσωμεν εάν δεν ίδομεν την Ελλάδα μεγάλην και ευημερούσαν. Η Ελλάς δεν είναι τσιφλίκι πέντε χρυσοκανθάρων. Ο λαός όστις εμόχθησεν αυτό θα πάρη την διοίκησι. Η κυβέρνησις Εθνικής Ενότητας εις την οποία συμμετέχουν όλα τα κόμματα, τέτοια λύσι εχάραξε και τέτοια λύσι θα δώση.
Προσέξτε ίσως βρεθούν άνθρωποι λαοπλάνοι συνεργαζόμενοι με τους Γερμανούς οίτινες θα θελήσουν να σας εξαπατήσουν. Προσέξτε να μην ξανάρθουν τα τέσσαρα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά που προπαρασκεύασε τον όλεθρον του 1941. Εις ουδεμία περίπτωση υπάρχει παράδειγμα να προοδεύση λαός κάτω από καθεστώς αντιλαϊκόν.
Είσθε υποχρεωμένοι λοιπόν να χαράξετε βαθειά τη συνειδησί σας ότι ενωμένοι και υπακούοντες εις τας διαταγάς της εθνικής κυβερνήσεως θα τραβήξωμεν μπροστά εναντίον του κατακτητή και για την δημιουγίαν του καθεστώτος της λαοκρατίας.
Είμαι βέβαιος ότι της γραμμές αυτές θα τις ακολουθήσετε διότι μόνοι σας θα τις εκλέξετε. Τονίζο ότι το ΕΛΑΣ όπως επολέμησε για την ελευθερία, τόσο θα αγωνισθή να προστατεύση το λαόν από την δικτατορίαν.
Με την πεποίθησιν αυτήν, ότι τέτοιο δρόμο θα ακολουθήσετε αναφωνώ.
Ζήτω ο ηρωϊκός και πολυβασανισμένος Μωρηάς.
Ζήτω η Εθνική Κυβέρνησις
Ζήτω οι Σύμμαχοι
Ζήτω το συκοφαντηθέν και καταδιωχθέν Κομμουνιστικόν Κόμμα της Ελλάδας.»
(ΦΩΤΟ : Την ημέρα Απελευθέρωσης της Πάτρας ο λαός ξεχύθηκε στους δρόμους και πανηγυρίζει για την ελευθερία του. Στην τελευταία φωτο είναι το καταφύγιο κάτω από την πλατεία Υψηλών Αλωνίων όπου σήμερα ο δήμος πραγματοποιεί έκθεση)
Πληροφορίες από τις εφημερίδες: «Νεολόγος Πατρών», «Ταχυδρόμος» και «Ελεύθερη Αχαία»
*Ρεπόρτερ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου