9 Οκτωβρίου 1943, το ιστορικό του ολοκαυτώματος της Μενδενίτσας

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1943 έγινε μάχη, πλησίον των Θερμοπυλών, μεταξύ των ανταρτών και των ναζιστικών γερμανικών στρατευμάτων κατοχής με μεγάλες απώλειες για τις κατοχικές δυνάμεις. Επακολούθησαν δεκαπενθήμερες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις από τα ναζιστικά γερμανικά στρατεύματα και αντίποινα στη Δυτική Λοκρίδα.

Στις 8 Οκτωβρίου 1943 τα ναζιστικά γερμανικά στρατεύματα της ορεινής Μεραρχίας «Εντελβάις» ανέβηκαν από τον Μώλο στη Μενδενίτσα, η οποία τότε αποτελούσε επιχειρησιακό κέντρο της Εθνικής αντίστασης Δυτικής Λοκρίδας, αρχικά με πέντε τανκς και στη συνέχεια με πεζικό. Οι κάτοικοι του χωριού σκορπίστηκαν στο βουνό και στις ρεματιές όπου κρύφτηκαν, ενώ στο χωριό παρέμειναν λίγοι ηλικιωμένοι και άρρωστοι. Αυτούς τους διέταξαν να βγουν στα υψώματα και να φωνάξουν στον κόσμο να γυρίσει, υποσχόμενοι ότι δεν θα τους πειράξουν. Το βράδυ έπιασαν όλους τους ηλικιωμένους, με σκοπό να τους κρατήσουν ομήρους. Όλο το βράδυ λεηλατούσαν το χωριό. Συγκέντρωσαν μερικές γυναίκες που κατάφεραν να συλλάβουν και βίασαν κοπέλες μπροστά στα μάτια των μανάδων τους. Το πρωί της επόμενης ημέρας, 9 Οκτωβρίου 1943, συγκέντρωσαν τους ηλικιωμένους στην πλατεία και τους έστησαν για εκτέλεση. Δεν τους εκτέλεσαν γιατί στο μεταξύ πήραν εντολή να κάψουν το χωριό. Ανατίναξαν το ξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου, κοντά στο νεκροταφείο του χωριού, γιατί βρήκαν εκεί πυρομαχικά και στη συνέχεια έβαλαν φωτιά και πυρπόλησαν όλο το χωριό από άκρη σε άκρη. Από τα 310 σπίτια που είχε τότε το χωριό, κάηκαν ολοσχερώς τα 297 μαζί με το σχολείο και το κοινοτικό κατάστημα, ενώ πέντε γλίτωσαν από τύχη. Επίσης δεν κάηκε η εκκλησία του χωριού (Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου). Οκτώ σπίτια καταστράφηκαν μερικώς. Μαζί με τα σπίτια κάηκαν και όλα τα υπάρχοντα και οι σοδειές των κατοίκων που είχαν αποθηκευτεί για το χειμώνα.

Μαζί με τη Μενδενίτσα έκαψαν την επόμενη ημέρα και το συνοικισμό των Καραβιδίων, καθώς και αγροικίες και υποστατικά της Μενδενίτσας στην περιοχή Άρνιτσα, όπως επίσης και το ορεινό χωριό της Δρακοσπηλιάς, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Μενδενίτσας. Την επόμενη μέρα τα γερμανικά στρατεύματα, αφού είχαν καταστρέψει ολοσχερώς το χωριό, αποχώρησαν από τη Μενδενίτσα και οι κάτοικοι άρχισαν να επιστρέφουν στο χωριό, θρηνούντες για την καταστροφή και τα θύματα της θηριωδίας. Το ολοκαύτωμα της Μενδενίτσας είναι κοινώς γνωστό στην περιοχή της Φθιώτιδας και ειδικότερα της Λοκρίδας και άφησε οδυνηρές μνήμες.

Η όλη επιχείρηση του ολοκαυτώματος προκάλεσε τον βίαιο θάνατο αθώων ανθρώπων, των οποίων τα ονόματα παρατίθενται:

1) Κωνσταντίνος Μέντης, ετών 60, από τη Μενδενίτσα, 2) Μαρία Μέντη, ετών 55, από τη Μενδενίτσα, 3) Δέσποινα Χαλδούπη, ετών 26, από τη Μενδενίτσα, 4) Θεόδωρος Σάλιαρης, ετών 55,από τη Μενδενίτσα, 5) Θανάσης Μιχαηλίδης, ετών 23, από τη Μενδενίτσα, 6) Γεώργιος Αυλακιώτης, ετών 25, από τον Μώλο, 7) Μαρία Γεωργίου, ετών 28, από τα Καραβίδια, 8) Δημήτριος Τζακώστας, ετών 30, από τα Καραβίδια, 9) Αικατερίνη Βλάσση, ετών 76, από τα Καραβίδια, 10) Δημήτριος Λύτας, ετών 75 από τα Καραβίδια, και 11) Ρίζος Ρήττας, ετών 85, από τα Καραβίδια. Επίσης συνέλαβαν στην περιοχή της Άρνιτσας ένα νεαρό αντάρτη ονόματι Παπαρούνη (αγνώστων λοιπών στοιχείων), τον οποίο μετά από βασανισμούς, κρέμασαν στη Λαμία λίγες μέρες αργότερα.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία για το ολοκαύτωμα της Μενδενίτσας και των Καραβιδίων αναφέρονται με πολλές ακόμη λεπτομέρειες στα παρακάτω βιβλία: Γιώργη Μωραϊτη «ΒΟΔΟΝΙΤΣΑ- ΚΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ», Τυποεκδοτική Α.Ε, σελ. 206-211, Γιώργη Μωραίτη «ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΑΝΤΑΕΡΗ» Β’ Εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 321- 351, Μαρίας Λάμπρου «ΜΕΝΔΕΝΙΤΣΑ- Η ΑΜΥΝΤΗΡΙΟΣ ΕΠΑΥΛΙΣ», εκδόσεις Κ. Μ. Ζαχαράκης, σελ. 264-275, (όπου αναφέρονται με εύγλωττη και οδυνηρή αφήγηση οι μαρτυρίες πολλών Μενδενιτσιωτών που έζησαν τις τραγικές εκείνες στιγμές και είχαν προσωπική αντίληψη του ολοκαυτώματος της Μενδενίτσας), Αλεξάνδρας Βλάσση-Θεοδωρικάκου «ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΡΙΖΕΣ», εκδόσεις Εμπειρία Εκδοτική, Αθήνα 2009, Νάσου Φαφούτη-Αθανασίου- «ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ- ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ», Αθήνα 1996, Εκδόσεις Πάσσαρη, σελ. 394-397, Νίκου Μανιά «ΣΤΟΝ ΑΣΥΡΜΑΤΟ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ»,Αθήνα 2009, σελ. 59-62. Επίσης βλέπε δημοσίευση εφημερίδας καταλόγου των χωριών του Νομού Φθιώτιδας, που υπέστησαν καταστροφές κατά την κατοχή, (ο κατάλογος αυτός προέρχεται από την έκδοση« ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙΣΑΙ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-1945» του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας Αθήνα, 1946, και σε αυτόν φαίνεται ότι η Μενδενίτσα είναι το μόνο χωριό της Λοκρίδας που καταστράφηκε ολοσχερώς),και κατάλογο του Γιάννη Κ. Καρπούζη «ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1940-45»που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΑΙΑΣ Ο ΛΟΚΡΟΣ», τεύχος του Οκτωβρίου, Νοεμβρίου, Δεκεμβρίου 2010.

Με το Προεδρικό Διάταγμα αρ. 32 ΦΕΚ A' 59 της 12/03/2020,η ΜΕΝΔΕΝΙΤΣΑ χαρακτηρίστικε μαρτυρικό χωριό .