ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ 1941-1944 & 1946-1950

ΜΕΡΟΣ 2

Θα συνεχίσω με την αφήγηση της προσφοράς των 16 χωριών της ανατολικής Φθιώτιδας, αρχίζοντας από τα δυτικά από το χωριό Λογγίτσι.

Το Λογγίτσι, μικρό χωριό και ορεινό σχετικά, προσέφερε αρκετά στον απελευθερωτικό αγώνα, και λόγω της θέσης του αλλά και κυρίως διότι είχε δυο δραστήρια στελέχη, το

Βασίλειο Κων. Χριστοδούλου και το Βασίλειο Δουδούμη. Αυτοί οι δυο αγωνιστές, και ιδίως ο Βασίλειος Χριστοδούλου, ήταν το στήριγμα όχι μόνο του χωριού τους αλλά οκαθοδηγητής και των άλλων οργανώσεων των γειτονικών χωριών.

Το Αυλάκι, χωριό μικρό με αδύναμη οργάνωση. Στο χωριό αυτό κυριαρχούσαν οι μεγάλοι ιδιοκτήτες Ζερβαίοι, Ντάλας και οι ολίγοι κολίγοι ήταν φοβισμένοι και άτολμοι γιαδράση. Εξέχουσα θέση στην οργάνωση είχαν δυο τρεις, ο Γεώργιος Ζέρβας (Κλεφτάκης) Σαρακατσάνος, ο Παναγιώτης και ο Γεώργιος Τρικαλίτης. Η προσφορά τους όμως ήταν μικρή

για τους παραπάνω λόγους.

Η Αγία Μαρίνα, παραθαλάσσιο χωριό του Μαλιακού. Και σε τούτο το χωριό η οργάνωση ήταν αδύναμη από το φόβο των αντίποινων . Οι κάτοικοι προπάντων ψαράδες, αλλά και επειδή οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν το μικρό λιμανάκι με τη γέφυρα φορτώσεως μεταλλεύματος, αλλά και την πυκνή μεταφορά πολεμικού υλικού με το τρένο, και έπειτα από τηνανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου 25/11/1942 και το πάθημα με το σαμποτάζ του καϊκιού από την οργάνωση της Στυλίδας, έκαναν το παν να εμποδίσουν τους Αγιαμαρινιώτες να κάμουν μια αξιόμαχη οργάνωση. Εκεί όμως έπαιξαν κάποιον ρόλο βοηθώντας το κίνημα οι αδελφοί Κουλακιώτη, Κώστας και Αντρέας και ο Ευθυμίου.

Η Νεράιδα προσέφερε αρκετά στον απελευθερωτικό αγώνα. Ήταν από τα πρώτα χρόνια που έκαναν οργάνωση και τούτο χάρη στα προοδευτικά της παιδιά, τον Σπύρο Κατσικονούρη, καπετάνιο της πρώτης ανταρτοομάδας που ανέφερα πιο πάνω τον Ιωάννη Τσάκαλο, καπετάνιο μετέπειτα του Ε.Λ.Α.Σ., το Γεράσιμο Σπανό, δραστήριο αγωνιστή και έμπειρο στα οργανωτικά, τον Ηλία Κων. Μουστάκα, το Χαράλαμπο Ευαγγ. Θάνο, τον Αθανάσιο Λαΐνα, τον Κωνσταντίνο Λαΐνα, τη Γιαννούλα Κατσαδούρα, τη Δέσπω Κατσαδούρα και αρκετά άλλα παιδιά που προσέφεραν στον αγώνα ανεκτίμητες προσφορές. Ξεχωριστή θέση είχε και ο παπά Θανάσης Τσάκαλος που στάθηκε ακούραστος μαχητής και σαν ιερέας και σαν αγωνιστής.

Η οργάνωση (βλαχοποιμένων). Σε αυτή την οργάνωση ανήκα κι εγώ, ο συντάξας του παρόντος βιβλίου. Η οργάνωση αυτή αποτελούνταν από τους κτηνοτρόφους που ξεκαλοκαίριαζαν με τα κοπάδια τους στα λιβάδια Σαπουνά, Βουρλιά, Αρκουδοπούρνι και Δρίστελλα. Ήταν γύρω στις 60 οικογένειες. Αυτή η οργάνωση λειτουργούσε κατά τους θερινούς μήνες από 20 Μαΐου έως 20 Οκτωβρίου σαν παράρτημα της οργάνωσης Στυλίδας με έδρα Λιαναίικα κονάκια στη Βουρλιά και το χειμώνα στο Σιδερά. Αυτή η οργάνωση προσέφερε αρκετά στον απελευθερωτικό αγώνα, γιατί το καλοκαίρι οι ως άνω αναφερόμενοι οικισμοί (Στάνες) ήταν το αποκλειστικό πέρασμα των ένοπλων τμημάτων του Ε.Λ.Α.Σ. προς τη δυτική Φθιώτιδα. Κι η Εύβοια ακόμα είχε οργανωτική σύνθεση καλή με έμπειρα στελέχη όπως ο Δημήτριος Επίσκοπος, ο Ιωάννης Ζακούλας, ο Γεώργιος Πεπόνας, ο Κωνσταντίνος Τσαλάγκας, ο Ιωάννης Κ. Μπούρχας. Υπήρχε λαϊκή δικαιοσύνη που εκδίκαζε ότι διαφορές υπήρχαν στους κτηνοτρόφους .

Τόση ήταν η επιρροή της λαϊκής δικαιοσύνης που συμβίβαζε διαφορές που εκκρεμούσαν χρόνια στα δικαστήρια. Αυτή την αποτελούσαν άτομα κύρους όπως ο Αθανάσιος Κούτρας, ο Κητάκος Χρήστ. Μπούρχας, ο Κωνσταντίνος Δημ. Μπούρχας, ο Αριστείδης Φυτιλής και ο Αθανάσιος Καλοδήμος. Αυτό το πενταμελές λαϊκό δικαστήριο λειτούργησε καθ' όλη την κατοχική περίοδο και οι αποφάσεις του έμειναν σεβαστές και μετά την απελευθέρωση κανένας μα κανένας δεν τόλμησε να τις αμφισβητήσει. Η δε ομάδα εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. πρόσφερε αρκετές ενισχύσεις σε μάχες, βοηθώντας τα ένοπλα τμήματα όπως στη μάχη του Αλμυρού 6 Αυγούστου 1943, στη μάχη της Άμφισσας σαν τμήμα παρενόχλησης στα Γαλανέικα Λαμίας που παρενοχλούσαν επί δυο ημέρες τα τμήματα των Γερμανών για να μην πάνε προς ενίσχυση στην Άμφισσα στις 10 Αυγούστου, στη μάχη της Στυλίδας για την απελευθέρωση Ιταλών αιχμαλώτων στις 17 Ιουλίου και σε άλλες όπως στην αιχμαλωσία των Γερμανών, 100 περίπου στο Αργυρονήσι τον Οκτώβριο του 1944. Αυτό μαζί με ένοπλο τμήμα του μόνιμου (ανεξάρτητου Όθρυος) και άλλες εφεδροελασίτικες ομάδες των γειτονικών οργανώσεων.

Η οργάνωση Ανύδρου (Νίκοβας). Κι αυτή η οργάνωση είχε μια δράση με λίγα και όχι τόσο αξιόμαχα στελέχη όπ(ος τον Δημήτριο Τσαλάγκα, το Στέλιο Καραμήτσο, το Γεώργιο Στεργίου, που ήταν καθ' όλη την περίοδο της κατοχής, πρόεδρος τοπικής αυτοδιοίκησης. Το χωριό αυτό έδωσε τους πρώτους αντάρτες που επάνδρωσαν μέσα στο 1942 την μικρή τότε ανταρτοομάδα Μπεγνή Παριανού με τους αδελφούς Φωτίου, Στέλιο και Αθανάσιο, οι οποίοι και υπηρέτησαν πιστά στον απελευθερωτικό αγώνα έως το τέλος. Η μετά Δεκεμβριανή κυβέρνηση τους καταδίκασε σε θάνατο και τους εκτέλεσε το Γενάρη του 1948 στην Αίγινα.

Η οργάνωση του Αχινού ήταν πιο δραστήρια οργάνωση χάρη στα έμπειρα στελέχη της το Θωμά Νικολάου, το Γεώργιο Πανταζή, το Χρήστο Γεωργακόπουλο, τον Ηλία Γαλή και άλλους, παρ' όλες τις προσπάθειες των Μπλουναίων που προσπαθούσαν να τους φοβίσουν και να ακολουθήσουν τις δικές τους επιδιώξεις, δηλαδή τη συγκρότηση αντιεαμικής οργάνωσης, αυτοί στάθηκαν ακλόνητοι. Συνέβαλλε δε η οργάνωση αυτή πολύ στη συγκέντρωση τροφίμων και ιδίως λαδιού. Ήταν το στήριγμα της επιμελητείας του ανεξάρτητου Όθρυος αλλά και γενικά των ανταρτικών τμημάτων της δυτικής Φδιώτιδας καθώς και η Κουβέλα, συνοικία του Αχινού με τους Λυμπαιραίους που αποτελούσε μια κοινότητα με τον Αχινό.

Το χωριό Ράχες, χωριό με πολλούς μεγαλοκτηματίες και με μεγάλη παραγωγή λαδιού αλλά και αρκετών δημητριακών, ήταν το κέντρο των εθνικοφρόνων της ανατολικής Φθιώτιδας.

Στο χωριό αυτό γινόταν οι κρυφές συγκεντρώσεις των αντιεαμικών στοιχείων της περιοχής. Είχαν μεγάλες διασυνδέσεις και με τη δυτική Φθιώτιδα, με την οργάνωση Ε.Δ.Ε.Σ. που πίσω από αυτά τα τέσσερα γράμματα κρύβονταν όλος ο εσμός των προδοτικών στοιχείων που δρούσαν με το πρόσχημα δήθεν πώς έκαναν απελευθερωτικό αγώνα μα στην ουσία ήταν προδότες καταδότες και συνεργάτες των Ιταλογερμανών. Ανταρσία προς την πατρίδα θεωρούσαν την προδοσία και σαν μόνο στόχο τους έβαζαν τον περιορισμό της οργάνωσης, το Ε.Α.Μ. , Ε.Λ.Α.Σ., γι' αυτό και κατέδιδαν στους κατακτητές τα καθοδηγητικά στελέχη του Ε.Α.Μ. πιστεύοντας πως θα μειώσουν την ανάπτυξη του. Παρ' όλα αυτά και αυτό το χωριό προσέφερε αρκετά στη μικρή εαμική οργάνωση του αγώνα. Οι αδελφοί Χαράλαμπου Τσιάμη, Σπύρος και Κώστας, ο Παναγιώτης Παπαθανασίου, ο ανάπηρος του αλβανικού πολέμου Χρήστος Λαίνας, ο Γεώργιος Αρλαπάνος, ο Δημήτριος Ακβίβος και άλλοι πιο ασήμαντοι κράτησαν την οργάνωση Ε.Α.Μ. Ραχαίων σε δράση.

Το Αχλάδι, μικρό παραθαλάσσιο χωριό με λίγους κατοίκους προπάντων ψαράδες δεν είχε και μεγάλη προσφορά στον αγώνα όχι γιατί ήταν αντίθετοι οι άνθρωποι στον απελευθερωτικό αγώνα αλλά ήταν ακατατόπιστοι. Δε βρέθηκε σε αυτό το χωριό κανένα οργανωμένο στέλεχος να τους καθοδηγήσει και να δημιουργήσει πυρήνα όπως θα λέγαμε.

Τότε μόνο ο Παναγιώτης Παπαθανασίου από το κοντινό χωριό Ράχες έκανε αρκετή προσπάθεια και στο φούντωμα του αγώνα το 1943-44 έκανε μια οργάνωση Ε. Α. Μ. με μικρή δράση.

Η Σπαρτιά είχε ιδιαιτερότητα. Οι κάτοικοι αυτού του χωριού ήταν κακομοίρηδες, αφιλόξενοι, στρεψόδικοι και κολλημένοι σαν το όστρακο στο ατομικό τους και μόνο συμφέρον, αλλά και λίγο επηρεασμένοι από τους ραχιώτες κατοίκους της γειτονικής κοινότητας, με τους οποίους είχαν οικονομικούς δεσμούς και δούλευαν στα κτήματα των μεγαλοκτηματιών ραχιωτών. Αυτοί είχαν μια πολύ αδύναμη εαμική οργάνωση και μόνο για λίγη εξυπηρέτηση των τμημάτων του Ε.Λ.Α.Σ. που πέρναγαν από το χωριό τους σε καταλύματα, τροφή και κανένα σύνδεσμο. Αυτό φάνηκε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας και την παράδοση του ματωβαμένου και τιμημένου οπλισμού του Ε.Λ.Α.Σ. Ήταν από τα πρώτα χωριά που έσπευσε να κάνει οργάνωση εθνικοφρόνων και μαζί με το γειτονικό χωριό Ράχες ανέπτυξαν μεγάλη δράση καταδιώκοντας τους αγωνιστές της εαμικής εθνικής μας αντίστασης. Δε γνωρίζω στο χωριό αυτό υπεύθυνα πρόσωπα που να έδωσαν κάποια ξεχωριστή προσφορά στην αγώνα.

Το χωριό Μύλοι είναι ημιορεινό χωριό με φιλόξενους κατοίκους, όχι πολύ πλούσιο αλλά πολύ διαφορετικό από τη Σπαρτιά που είναι γειτονικό στους Μύλους. Εκεί έβρισκαν πρόθυμη εξυπηρέτηση όχι μόνο τα ένοπλα τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ. αλλά και κάθε διερχόμενος, καταδιωκόμενος αγωνιστής. Εκεί ο Ε.Λ.Α.Σ. είχε το συνεργείο τσαγκάρηδων και αργότερα το 1944 εκεί είχε έδρα η διοίκηση του τάγματος εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. με διοικητές το Νικόλαο Καρκάνη, το Μήτσο Περίσιο και το Δημήτρη Επίσκοπο. Εκεί το 1944 συγκροτήθηκε και συνεργείο ραφτάδων για ράψιμο στολών των ανταρτών. Η προσφορά του χωριού ήταν μεγάλη και αυτό θα το κατανοήσετε στο σημείο που αναφέρω τα ονόματα των δέκα και πλέον θυμάτων. Τα περισσότερα από αυτά τα εκτέλεσαν οι Λεγεωνάριοι Ιταλοπροδότες στο χτένι που έκαμαν οι Ιταλοί τον Απρίλιο του 1943 για την εξόντωση του ανεξάρτητου Όθρυος που δρούσε στην περιοχή. Μετά απ' αυτό οι αντάρτες για να πάρουν εκδίκηση, εξόντωσαν αρκετούς από αυτούς.

Η Πελασγία είναι κεφαλοχώρι του ανατολικού άκρου της ανατολικής Φθιώτιδας. Παραγωγικό χωριό που εκτός από τις ελιές έχει και σιτο-καλλιέργεια. Εκεί κυριαρχούσε ο τσιφλικάς Δροσόπουλος μέχρι το 1955-57, όταν απαλλοτριώθηκαν αρκετά κτήματα από το τεράστιο τσιφλίκι του και έτσι απέκτησαν γη οι φτωχοί κολίγοι Πελασγιώτες, που χρόνια την πότιζαν με τον ιδρώτα τους. Η Πελασγία είχε αρκετούς οργανωμένους κατοίκους, τόσο άντρες όσο και γυναίκες, γεγονός που οφείλεται σε μια εξέχουσαεπαναστατική φυσιογνωμία, το Μάνθο Σουλιωτόπουλο, αρκετά μορφωμένο αλλά και ευκατάστατο. Ο Σουλιωτόπουλος, στέλεχος του εαμικού κινήματος και πολύ αγαπητός τόσο στους κατοίκους της Πελασγίας όσο και στους κατοίκους των γειτονικών χωριών, έχαιρε υπολήψεως και εκτιμιούνταν πολύ σαν άνθρωπος και σαν επαναστάτης. Αυτός και η αδελφή του Θεοδώρα συνέβαλαν πολύ στη δημιουργία μιας ισχυρής οργάνωσης. Είχε όμως κι αυτός την τύχη που είχαν τόσα και τόσα εαμικά στελέχη. Τον καταδίκασαν σε θάνατο με ουτοπικές και αστήρικτες κατηγορίες και το 1948 τον εκτέλεσαν στην Αίγινα σε αντίποινα για την προβοκατόρικη δολοφονία του τότε Υπουργού Δημόσιας Τάξης της ΚυβέρνησηςΚέντρου, Χρήστου Λαδά.

«Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τους σκέπασε, τόσο αυτόν όσο και άλλα στελέχη του Ε.Α.Μ.».

Ο καταλύτης χρόνος που αμβλύνει τα μίση και τα πάθη δικαίωσε τη θυσία τους που έπεσαν με την κραυγή : «το αίμα μας να είναι το τελευταίο που χύνεται από αδελφοβόλα μίση, ο αχνός του να γίνει νάμα συμφιλίωσης και κοινωνικής απελευθέρωσης».

Έπρεπε να περάσουν σαράντα ολόκληρα χρόνια ώσπου δειλά - δειλά, αισθανόμενοι την ενοχή της η πατρίδα και οι κυβερνώντες αυτήν, να αναγνωρίσουν τους αγώνες και τις θυσίες της εαμικής αντίστασης και να ακούσουμε επιτέλους εμείς, οι επιζώντες αγωνιστές, σακατεμένοι από τις πολύχρονες κακουχίες, από τα επίσημα κρατικά όργανα, Νομάρχες, Υπουργούς, φράση που λέει πολλά (σε επίσημες τελετές απονομής μεταλλίων):

«τιμημένοι αγωνιστές της εαμικής εθνικής αντίστασης»

Μα αγαπητοί μου αναγνώστες μήπως οι αγωνιστές των απελευθερωτικών αγώνων της πατρίδας μας δεν είχαν την ίδια τύχη ; Τους τυράννησαν, τους διαπόμπευαν, τους καταδίκασαν σε θάνατο ως εθνοπροδότες για να έλθει το πλήρωμα του χρόνου που όπως προανέφερα να απαλειφθούν τα μίση και τα κομματικά πάθη και τώρα να τους στήσουμε ανδριάντες, μνημεία και τύμβους θυσιών σε όλα τα σημεία του Ελλαδικού χώρου.

Τι έγινε με τον θρυλικό Κολοκοτρώνη ή τον Πλαπούτα; Τους καταδίκασαν σε θάνατο με ψεύτικες και αστήρικτες κατηγορίες, τους χλεύασαν σαν προδότες, τους έσυραν στα κάτεργα του Ναυπλίου και μετά το θάνατο τους (πέθαναν πικραμένοι για την αδικία της καταδίκης τους) τους έστησαν αγάλματα ορειχάλκινα για να τα θωρούν και να τα στεφανώνουν οι γενιές που ακολούθησαν στις εθνικές εορτές. Ίδια και απαράλλαχτη ήταν η μοίρα των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης.

Θα αναφέρω ένα μικρό κατάλογο των στελεχών της οργάνωσης Ε.Α.Μ. Πελασγίας με πρώτο τον Μάνθο Σουλιωτόπουλο, την αδελφή του Θεοδώρα Σουλιωτοπούλου - Αθανασίου, τοΓεώργιο Βαζούρα, τον Πολύμερο Κατσαρό κ.λ.π.

Θεώρησα καθήκον μου να αναφέρω τα ονόματα αυτών που έπεσαν. Άλλοι πολεμώντας τον κατακτητή και άλλοι που τους εκτέλεσαν στα διάφορα θυσιαστήρια, όπως στην Ξηριώτισσα Λαμίας, την Αίγινα, το Μιζούρλο στη Λάρισα, το Λαζαρέτο στην Κέρκυρα και άλλα μικρότερης σημασίας, μα και άλλοι που δολοφόνησαν οι τραμπούκοι παρακρατικοί Βουρλάκηδες, Σούρληδες, Κοντούρηδες, Μπηξτήδες και άλλοι που δρούσαν σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και δεν μπορώ να δώσω στοιχεία. Μια και μόνη κραυγή βγαίνει από το στόμα μας :

«αιωνία η μνήμη σας».

Σουβάλα

Η Σουβάλα είναι μικρό χωριουδάκι στον κάμπο της Πελασγίας, παραγωγικό σε σιτηρά. Προπάντων είναι κοντά στο Βαθύκοιλο, με το οποίο αποτελούσαν μια κοινότητα. Για το λόγο αυτό θα αναφέρω τα ονόματα των αγωνιστών μαζί:

(«αν δεν είναι έτσι ας με συγχωρήσουν οι αναγνώστες αυτού του βιβλίου διότι τα χρόνια που μεσολάβησαν είναι πολλά και έκαμα προσπάθεια να είμαι αντικειμενικός, διότι πρόκειται για ιστορικό βιβλίο που δεν επιδέχεται παραλήψεις και παρερμηνείες των ιστορικών γεγονότων. Φίλοι αναγνώστες η μνήμη καμιά φορά μας απατά, αλλά ένα ιστορικό βιβλίο που γράφτηκε από αγωνιστή, γνώστη των γεγονότων, δε χάνει ποτέ την αξία του «).

Γλύφα

Η Γλύφα, χωριό παραθαλάσσιο με λίγους ψαράδες και παραγωγικό με ελαιοπαραγωγούς κυρίως, συμμετείχε κι αυτό στην εθνική μας αντίσταση.

Έτσι, όπως προαναφέρω, τα θύματα τα έχω καταγράψει μαζί διότι οι κάτοικοι και αυτών αλλά και άλλων χωριών που αναφέρω σε τούτο μου το βιβλίο μετατοπίστηκαν από το ένα

χωριό στο άλλο, όπως η Σπαρτιά που τώρα είναι Νέα Σπαρτιά

Βαθύκοιλο

Το Βαθύκοιλο είναι χωριουδάκι παραθαλάσσιο απέναντι από την Εύβοια (τους Ωρεούς). Είναι χωριό γραφικό στο ανατολικό άκρο του Νομού Φθιώτιδας και διέρχεται από το

στενό της θαλάσσιας λωρίδας που συνδέει τον Παγασητικό με το Μαλιακό κόλπο. Είναι υποχρεωτικό θαλάσσιο πέρασμα προς τα στενά του Ευρίπου και τη Χαλκίδα και γενικά έξοδος προς την ανοιχτή θάλασσα και το Αιγαίο Πέλαγος. Οι κατακτητές ήθελαν να έχουν ανοιχτή τη θαλάσσια συγκοινωνία τόσο με τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου πελάγους όσο και με το Ιόνιο πέλαγος από όπου ήθελαν να ενισχύουν το εκστρατευτικό σώμα του Ρόμελ, που δρούσε απέναντι στη Λιβύη. Είχε τεράστια σημασία γι' αυτούς οι θαλάσσιοι δίαυλοι να είναι ανοιχτοί, ελεύθεροι.

Το γενικό στρατηγείο του Ε.Λ.Α.Σ. αποφάσισε να συγκροτήσει στολίσκο από επιταγμένα καΐκια ελληνικά, τα εξόπλισε με ό,τι οπλισμό βαρύ μπορούσε και επέλεξε διάφορους ορμίσκους με οχυρές θέσεις να αγκυροβολούν αυτά τα πλεούμενα. Σαν τέτοιο οχυρό ορμίσκο για το στενό του Παγασητικού-Μαλιακού-Ευβοϊκού βρήκε πιο κατάλληλο το Βαθύκοιλο, που πράγματι προσφερόταν για τέτοια δουλειά. Επίταξε λίγα καΐκια στην αρχή δυο-τρία, μετά έξι-επτά, τα εξόπλισε με τον λίγο οπλισμό που διέθετε στις αρχές το 1943 και στενό. Έτσι, τους δημιουργήθηκε καινούριο πρόβλημα, ενώ είχαν το βάσανο με τα τορπιλίσματα που τουςέκαναν τα ελληνικά υποβρύχια με τον ηρωικό παπά Νικολή αλλά και τα εγγλέζικα υποβρύχια που όργωναν τις ελληνικές θάλασσες.

Αυτούς τους μικρούς στολίσκους τους ονόμασαν Ε.Λ.Α.Ν. Τέτοιοι οργανώθηκαν αρκετοί στα παράλια της Κασσάνδρας, του Πόρτο Λάγος, του Κορινθιακού κ.λ.π. Πολλά τα κατορθώματα του Ε.Λ.Α.Ν., μα θα αναφέρω ένα χαρακτηριστικό. Με τις συλλήψεις των Εβραίων στην Ελλάδα το 1943-44 οι Γερμανοί με τα μίσθαρνα όργανα της κυβερνήσεως του Ράλλη λεηλατούσαν τις περιουσίες των άτυχων Εβραίων που οικογενειακώς έσερναν στα στρατόπεδα και τα κλοπιμαία τα φόρτωναν σε καΐκια για να τα πάνε στην Αθήνα να τα μοιραστούν. Ένας από αυτούς τους εθνοπροδότες και μπράβος της δεξιάς ήταν και ο περιβόητος λήσταρχος Καραθανάσης, γνωστός από τις τρεις απόπειρες δολοφονίας εναντίον του Ελευθέριου Βενιζέλου. Αυτός συνόδευε τα κλοπιμαία για να παίρνει το μερίδιο του κατ' επανάληψη.

Αφού η οργάνωση του Ε.Α.Μ. Βόλου ανακάλυψε το δρομολόγιο του, ειδοποίησε την οργάνωση Ε,Α.Μ. Λαμίας ότι ένα καΐκι θα πέρναγε από το στενό με αρκετά κλοπιμαία. Αυτή έδωσε εντολή στο στολίσκο του Ε.Λ.Α.Ν. να το συλλάβουν πάση θυσία. Το Ε.Λ.Α.Ν. έστησε παρατηρητήρια προς το Τραγοβούνι και μόλις το καΐκι, άραξε, αμέσως κινητοποιήθηκαν τα πλεούμενα και μ' ένα σάλτο, όπως το λένε οι ναυτικοί, σαλτάρισαν στο κατάστρωμα, αφόπλισαν τους Γερμανούς συνοδούς και κατεβαίνοντας στα αμπάρια, βρήκαν κρυμμένο να τρέμει από το φόβο του τον παλικαρά Καραθανάση-γερό λαβράκι- που έψαχναν από πολύ καιρό για να τον συλλάβουν. Άρχισε να τους παρακαλάει και να τους εκλιπαρεί να μην τον σκοτώσουν μα ήταν ποτέ δυνατόν να γλιτώσει αυτό τορετάλι, ο εθνοπροδότης ; Το φορτίο ήταν πολύτιμο : ρουχισμός, τρόφιμα, οπλισμός και μερικές ράβδους χρυσού.

Αυτό ήταν ένα από τα πολλά μα πάρα πολλά κατορθώματα του ηρωικού Ε.Λ.Α.Ν. όσο για την οργάνωση του χωριού Βαθύκοιλου δούλεψε άψογα. Θυσίασαν τα πάντα βοηθώντας το

Ε.Λ.Α.Ν. Σαν πρωταγωνιστές της οργάνωσης διακρίθηκαν τα υπεύθυνα πρόσωπα της τοπικής οργάνωσης Ε.Α.Μ. αλλά και οι υπεύθυνοι του εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. Περισσότερο απ' όλους ο ακούραστος Μάνθος Σουλιωτόπουλος. Τα υπεύθυνα στελέχη ήταν από τις οικογένειες των Κατσαραίων και των Στουρναραίων που πλήρωσαν ακριβά αυτή τους την προσφορά, όπως είδατε στον κατάλογο των θυμάτων. Το μετά Δεκεμβριανό δοσίλογο κράτος με τους παρακρατικούς Κοντούρηδες, Μπήξτηδες και άλλους δολοφόνησαν αυτά τα στελέχη για να ικανοποιήσουν τα αιμοβόρα τους ένστικτα.

Αφού έκανα μια όσο το δυνατόν πλήρη καταγραφή των δεκαέξι (16) χωριών της ανατολικής Φθιώτιδας, ιστόρησα την προσφορά τους στην εθνική μας αντίσταση, παρουσιάζοντας τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στο κάθε χωριό, χωρίς να θέλω να μειώσω την προσφορά και άλλων πολλών επώνυμων και ανώνυμων αγωνιστών, οι οποίοι προσέφεραν στον απελευθερωτικό αγώνα, πολλοί μάλιστα με θυσίες ατομικές μα και οικογενειακές. Δεν ήταν λίγη η προσφορά αυτών που ακολούθησαν εθελοντικά τα ένοπλα τμήματα του θρυλικού Ε.Λ.Α.Σ. εγκαταλείποντας οικογένεια, περιουσία και προσφέροντας τον εαυτό τους στον αγώνα γνωρίζοντας τις συνέπειες : τον κίνδυνο της ζωής τους, την αρπαγή της περιουσίας τους, το κάψιμο του σπιτιού τους. Ωστόσο αυτά τα έκαναν θυσία για το μόνο επιδιωκόμενο σκοπό : την απελευθέρωση της πατρίδας μας από τα βρωμερά, αιμοβόρα όντα, τους φασιστές, κατακτητές. Αυτοί οι αγωνιστές ας με συγχωρήσουν που δεν μπορώ να θυμηθώ στο σύνολο όλους όσους πήραν μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα είτε ως ένοπλοι στα μόνιμα τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ., είτε ως έφεδροι ή και ως απλοί αγωνιστές στις πολιτικές οργανώσεις. Δεν είναι δυνατόν να τους καταγράψω όλους ονομαστικώς σε αυτό το μικρό βιβλίο, όμως η προσφορά όλων αυτών που δεν αναφέρονται ονομαστικά είναι μεγάλη.

Σήμερα που καταλάγιασαν τα μίση της αλληλοσφαγής και της σκοπιμότητας και έπαψαν να συσκοτίζουν την αλήθεια και να λανσάρουν το ψεύδος και τη συκοφαντία, σήμερα που ο λαμπερός ήλιος της αλήθειας διέλυσε τα βαθιά σκοτάδια της διαστρέβλωσης των γεγονότων, αναγκάστηκε η πολιτεία να μας αναγνωρίσει την εθνική μας αντίσταση τόσο τις περιόδους 1941-44 και 1945-49 όσο και τους αγώνες του δημοκρατικού στρατού. Τώρα που και οι λίγοι δύσπιστοι έσκυψαν το γόνα μπρος στους τύμβους, στα μνημεία που στήθηκαν για τους αγωνιστές, που θυσιάστηκαν για μια Ελλάδα ελεύθερη, απαλλαγμένη από ξένη εξάρτηση, με νοικοκύρηδες στον τόπο τους στα βουνά και στους κάμπους όπου είναι σπαρμένα τα κόκαλα των παιδιών της, τους ίδιους τους Έλληνες, που πάλεψαν με νύχια και με δόντια για να την κάνουν ελεύθερη, είναι καθήκον όλων μας να κοιτάξουμε μπροστά, στο μέλλον και στην προκοπή του τόπου μας.

Εμείς οι αγωνιστές της Εαμικής εθνικής αντίστασης τείνουμε όπως πάντα το χέρι της συμφιλίωσης ξεχνάμε τους διωγμούς, τους κατατρεγμούς, τις εκατόμβες των θυμάτων για το γενικό καλό της πατρίδας μας.

Μετά από τη μικρή αυτή παρένθεση θεωρώ υποχρέωση μου να ολοκληρώσω την καταγραφή τούτου του βιβλίου αναφέροντας τα χωριά της ανατολικής Φθιώτιδας ένα - ένα με πρώτη τη Στυλίδα με σκοπό να καταγραφούν τα θύματα τόσο του πολέμου 1941-44 ενάντια στους κατακτητές όσο και του πολέμου ενάντια στην ξένη εξάρτηση του αγώνα του δημοκρατικού στρατού. Θα προσπαθήσω να καταγράψω έναν όσο το δυνατόν πιο λεπτομερή κατάλογο των θυμάτων, για να τιμήσω τη θυσία τους. Τον ίδιο κατάλογο θα καταγράψω συγκεντρωτικά και στο τέλος, έτσι ώστε να μην αδικήσω κανέναν, όσο βέβαια μου είναι δυνατόν, γιατί πέρασαν πολλά χρόνια, ώσπου να μας επιτραπεί να τα τιμήσουμε όπως τους είχαμε υποσχεθεί.

Στυλίδα

Η Στυλίδα όπως ανάφερα έχει ένα μεγάλο μέρισμα σε θύματα τόσο στον αγώνα 1941-44 όσο και στον εμφύλιο. Θα αρχίσω με τους εκτελεσθέντες της πρώτης ανταρτοομάδας.

1.Σπύρος Κατσικονούρης

2.Χρήστος Διαμαντάρας

3.Βαγγέλης Αρμακάς

4.Ηλίας Τσάκωνας

Τα παιδιά αυτά μέλη της πρώτης ανταρτομάδας καταδικάστηκαν από έκτακτο στρατοδικείο στη Λαμίας στις 4 Αυγούστου 1942 και στις 6 Αυγούστου 1942 στους εκτέλεσαν στο γήπεδο Λαμίας.

5.Βαγγέλης Μπαρούδας

6.Χαράλαμπος Σταυριανίδης

Τους εκτέλεσαν οι Ιταλοί στη Γέφυρα Βελά κοντά στον Αχινό σε αντίποινα για το κάψιμο ενός ιταλικού αυτοκινήτου και το φόνο του Ιταλού οδηγού και δυο γυναικών

προδοτριών στις 01-01-1943

7.Ευθύμιος Τέγος

8.Αθανάσιο Τέγος

Τους καταδίκασαν σε θάνατο στις 02-02-1943 στη Λαμία οι Ιταλοί και τους εκτέλεσαν στο ανατολικό τείχος του νεκροταφείου Στυλίδας στις 04-02-1943.

9.Θωμάς Ζώμας

10.Λατσιώρας

11.Κοτσιαμπασούλη ς Δη μητριός

12.Μπλατσάρας Γεώργιος

13.Παπαδημητρίου Θωμάς

14.Μαλούκος

15.Παπαλεξόπουλος (σκοτώθηκε στις 07-07-1944)

16.Σαΐτης Δημήτριος (σκοτώθηκε στις 04-07-1944)

Στη συνέχεια θα αναφέρω τα ονόματα των θυμάτων του εμφυλίου, αυτών που σκοτώθηκαν, πολεμώντας για να λείψει η ξένη εξάρτηση και να είναι ο λαός μας νοικοκύρης στον τόπο του.

Ο αγώνας του λαού μας με τα ένοπλα τμήματα, το Δημοκρατικό Στρατό, που πάλεψε σκληρά επί 3 χρόνια την ντόπια και ξένη αντίδραση και ηττήθηκε από υπερδυνάμεις σε έμψυχο αλλά και άψυχο υλικό.

Τα ονόματα που ακολουθούν είναι αυτοί που έπεσαν στα πεδία των μαχών και αυτούς που εκτέλεσαν με δικαστικές αποφάσεις ή ξενόδουλη κυβέρνηση της δεξιάς.

1.Παριανός Χρήστος του Λαζάρου

2.Τσάκαλος Ιωάννης

3.Αγιομαυρίτης Νίκος

4.Μπουκλής

5.Καραμπίνης

6. Μπούρχας Γεώργιος του Ευαγγέλου

7.Γιαννουλόπουλος Αριστείδης

8.Επίσκοπος Αθανάσιος

9.Τσιοβάρας Ιωάννης

10.Μπίκος Χρήστος

Στη Στυλίδα κατοικούν και αρκετές οικογένειες, κτηνοτρόφοι (Σαρακατσαναίοι) που κατά τα χρόνια της κατοχής αποτέλεσαν την οργάνωση Βλαχοποιμένων. Τους θερινούς μήνες ενεργούσαν αυτοτελώς και κατά τουςχειμερινούς μήνες μόνο ενσωματώνονταν στην οργάνωση Στυλίδας. Προσέφεραν αρκετά στον απελευθερωτικό αγώνα με τα κτηνοτροφικά τους προϊόντα και αρκετά με τον εφεδρικό Ε.Λ.Α.Σ.

Λογγίτσι

Τα θύματα της κατοχής Λογγιτσίου 1941-44 ήταν τα εξής :

1. Εμμανουήλ Γεωργίου Καραντάθας σκοτώθηκε το 1943

2. Χρήστος Γκουσόπουλος σκοτώθηκε το 1944

3. Σωτήριος Παπαϊωάννου σκοτώθηκε το 1944

4. Ιωάννης Γιαννούτσος σκοτώθηκε στον εμφύλιο του 1946-49

5. Αθανάσιος Ψωμάς σκοτώθηκε στην Μαυρομαντήλα στις 17/10/1945

6. Στέργιος Γεωργίου Ψωμάς σκοτώθηκε το 1946

7. Δέσποινα Γεωργίου Ψωμά σκοτώθηκε το 1944

8. Νικόλαος Θεοδώρου Καραπέτσας σκοτώθηκε το 1948

9. Αθανάσιος Γεωργίου Ψωμάς σκοτώθηκε το 1948

10. Θωμάς Παπαδημητρίου σκοτώθηκε το 1949

11.Κωνσταντίνος Καραντάθας σκοτώθηκε το 1949

Το χωριό Λογγίτσι είναι ορεινό. Βρίσκεται στα δυτικά της ανατολικής Όθρυος. Οι κάτοικοι του ήταν κυρίως κτηνοτρόφοι και έχουν μετοικήσει άλλοι στη Στυλίδα και άλλοι στο πεδινό χωριό Αυλάκι. Σήμερα μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες ανεβαίνουν λίγες οικογένειες στο χωριό.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω δυο ποιήματα που είναι αφιερωμένα στα δυο παιδιά του ανάπηρου, από τον πόλεμο της Μικράς Ασίας 1920-22, Γεώργιου Ψωμά, Στέργιο και Δέσποινα.

1ον

«Ψηλά στη νεραϊδόραχη Δρίστελλα και Λογγίτσι μάνα χτυπιέται και πονεί μοιρολογά και λέει:

Στον καπετάνιο τον Ψωμά στο γιο της, παλικάρι Στέργιο μου ποιος σε σκότωσε ποιος σου πήρε το κεφάλι;

Τ' απόσπασμα με σκότωσε και ο Παληός με σφάζει μες στη Στυλίδα να διαβεί και στη Λαμία πάει.

Του γιόκα σου την κεφαλή την αμοιβή να πάρει θάψε μου μάνα το κορμί κορμί χωρίς κεφάλη»

«Ψιλή μελαχρινούλα με ατσάλινη καρδιά η Δέσπω απ' το Λογγίτσι η κόρη του Ψωμά. Τα άρματα της ζώνει και βγαίνει στα βουνά στην Όθρυς στα Βαρδουσία στην Γκιόνα πολεμά.

Στον Παρνασσό διαβαίνει η Δέσπω με χαρά και 'κει να πολεμήσει για την ελευθερία.

Το πρώτο βλήμα σκάει Στα πόδια της κοντά Τα μαύρα της ματάκια Κλείσανε οριστικά. Θρηνεί ο καπετάνιος και όλα τα παιδιά οι λαγκαδιές, οι κάμποι και τα ψηλά βουνά.

Δεσπούλα μας πεθαίνει Στον Παρνασσό ψηλά.

Αυλάκι

Το Αυλάκι είναι χωριό πεδινό. Τα κτήματα του ακουμπάνε στο δυτικό άκρο του Μαλιακού, κατοικείται από λίγους μεγαλοκτηματίες Ζερβαίους και από κτηνοτρόφους Σαρακατσαναίους όπως Καλλιωραίους, Τσαμαδιαίους κ.λ.π. Ένα μεγάλο τμήμα της όλης έκτασης ανήκει στο Γυμνάσιο Άμφισσας ως κληροδότημα και αυτό έχει το 1/3 της όλης καλλιεργήσιμης και κτηνοτροφικής έκτασης του χωριού. Παρόλα αυτά οι κάτοικοι του είναι πολλοί εύποροι . Η προσφορά τους στον αντιστασιακό αγώνα ήταν σχετικά μικρή και τα θύματα ήταν λίγα:

1.Ευάγγελος Κόρκος

2.Ευθυμία Σταυρουλάκη

Τους εκτέλεσαν οι Γερμανοί την ημέρα της υποχώρησης. Το χωριό Αυλάκι είναι σχεδόν τσιφλίκι του Γυμνασίου Άμφισσας από δωρεά Ελασσώνα και κατά το ένα τρίτο των μεγαλοκτηματιών Ζερβαίων.

Αγία Μαρίνα

Τα θύματα του αντιστασιακού αγώνα είναι τα εξής :

1.Ιωάννης Πανταζόπουλος σκοτώθηκε το 1948

2.Σπύρος Πανταζόπουλος σκοτώθηκε το 1948

3.Αντρέας Κουλακιώτης σκοτώθηκε το 1948

4.Σπύρος Κουλακιώτης σκοτώθηκε το 1948

5.Νικόλαος Στάμος σκοτώθηκε το 1942

6.Κωνσταντίνος Ευθυμίου σκοτώθηκε το 1942

7.Αθανάσιος Σχοινάς σκοτώθηκε το 1948

8.Φώτης Κατής σκοτώθηκε το 1949

Η Αγία Μαρίνα είναι παραθαλάσσιο χωριό πολύ παραγωγικό σε σιτηρά αλλά και σε ελιές. Οι περισσότεροι κάτοικοι του ήταν ψαράδες. Σήμερα υπάρχουν λίγοι ψαράδες και οι περισσότεροι ασχολούνται με την καλλιέργεια της ελιάς. Το περισσότερο κτήμα από την έκταση της Αγίας Μαρίνας την κατέχει ο τσιφλικάς Πανουριάς απόγονος του καπετάνιου Πανουριά το 1921. Η Αγία Μαρίνα έχει ένα ωραίο λιμανάκι από το οποίο διακινούνται οι βωξίτες της Παρνασσίδας. Είναι χωριό παραλιακό και εμπορικό και βρίσκεται μόλις 4 χιλιόμετρα από τη Στυλίδα.

Νεράιδα

Η Νεράιδα είναι ένα μικρό χωριουδάκι βόρεια της Στυλίδας, που απέχει μόλις 8 χιλιόμετρα. Έδωσε τα περισσότερα θύματα τόσο στον αγώνα ενάντια στους Ιταλογερμανούς 1941

-1944 όσο και κατά τον εμφύλιο 1946-49. Τα θύματα ήταν τα εξής :

1.Ευστάθιος Λάίνας του Αθανασίου, σκοτώθηκε το 1943

2.Ιωάννης Μουστάκας, σκοτώθηκε το 1943

3.Δημήτριος Μουστάκας, σκοτώθηκε το 1943

4.Ανάργυρος Κατσαδούρας, σκοτώθηκε το 1948

5.Δημήτριος Γιαννόπουλος, σκοτώθηκε το 1943

6.Ταξιάρχης Γιαννόπουλος, σκοτώθηκε το 1949

7.Δημήτριος Μπαλτάς, σκοτώθηκε το 1948

8.Σπύρος Τέγος, σκοτώθηκε το 1948

9.Γεώργιος Τραγανός, σκοτώθηκε το 1948

Το χωριό Νεράιδα, το έκαψαν οι Ιταλοί το 1943 σχεδόν ολοσχερώς. Είναι το μοναδικό χωριό που έκαψαν από αυτά που αναφέρω. Οι κάτοικοι του μετά την απελευθέρωση υπέφεραν από την εγκατάλειψη του κράτους και κατά το 1950 με πολλές δυσκολίες μετέφεραν το χωριό τους σε χαμηλότερη τοποθεσία. Σήμερα έχουν κάνει ένα χωριουδάκι πολύ παραδοσιακό με σπιτάκια με κεραμοσκεπή. Έκαναν γεωτρήσεις και βρήκαν μεγάλη ποσότητα νερού, παρόλο που είναι 600 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Με αυτό το νερό αξιοποίησαν τον άνυδρο ελαιώνα τους και τον έκαναν πολύ αποδοτικό.

Ανυδρο και Καραβόμυλος

Το Άνυδρο ή Νίκοβα είναι κοντινό χωριό στη Στυλίδα στα βορειο¬ανατολικά με λίγα σχετικά θύματα :

1.Αθανάσιος Φωτίου, σκοτώθηκε το 1948

2.Στυλιανός Φωτίου, σκοτώθηκε το 1948

3.Παναγιώτης Σκαντζούρης, σκοτώθηκε το 1946

4.Αθανάσιος Μπαλατσός, σκοτώθηκε το 1943, περίοδος 1941-44

5.Αλεξάνδρα Μπαλατσού, σκοτώθηκε το 1948

6.Αικατερίνη Μπαλατσού, σκοτώθηκε το 1948

7.Χρήστος Γεωργακόπουλος, σκοτώθηκε το 1948

8.Νικόλαος Αντωνογιώργος, σκοτώθηκε το 1949

9.Παναγιώτης Μαστροκώστας ή Κυριακόπουλος, σκοτώθηκε το 1946

10.Κωνσταντίνος Χασιώτης, σκοτώθηκε το 1946

11.Καρακατσιάνης Ανδρέας

Το χωριό Άνυδρο είναι παραγωγικό χωριό κυρίως σε ελιές και η έκταση του (περισσότερη από 30 στρέμματα) ακουμπάει στα νότια του βουνού Όθρυος και κατέρχεται έως τον κόλπο του Μαλιακού. Έχει πλούσιο ελαιώνα στα πεδινά.

Εκεί που υπάρχει σήμερα το χωριό Καραβόμυλος δεν υπήρχε τίποτα και με την πάροδο του χρόνου, επειδή τα κτήματα ορισμένων ακουμπούσαν στη θάλασσα και μετέπειτα δίπλα στην εθνική οδό, ένα μέρος των κατοίκων εγκατέλειψε το χωριό Άνυδρο ή Νίκοβα και έφτιαξαν σπίτια στη θέση Καραβόμυλος. Στην αρχή δεν είχαν κοινότητα. Με την πάροδο του χρόνου απέκτησαν δική τους κοινότητα. Σήμερα αρκετοί κάτοικοι του είναι έμποροι, λόγω του ότι το διασχίζει η εθνική οδός και τα κτήματα, ιδίως τα παραθαλάσσια, απέκτησαν μεγάλη τουριστική αξία. Εκεί λειτουργούν πολλά κέντρα διασκέδασης και ξενοδοχεία. Οι κάτοικοι του είναι Νικοβιώτες κατά ένα μέρος, όμως υπάρχουν και αρκετοί Σαρακατσαναίοι, ενώ κάποιοι είναι από τα άγονα χωριά της δυτικής Φθιώτιδας, που κατέβαιναν από χρόνια για δουλειά στον ελαιώνα και απέκτησαν σχέσεις με τους ντόπιους.

Μερικοί έμειναν μόνιμα, απέκτησαν περιουσία μεγάλη, δουλεύοντας τα κτήματα των ντόπιων και έκαναν αρκετές αγορές.

Αχινός

Ο Αχινός είναι χωριό ανατολικά του δήμου Στυλΐδας, εύπορο με πολύ λίγα θύματα. Προσέφερε αρκετά στον αγώνα του λαού μας, βοηθώντας τον με τρόφιμα και σιτηρά αλλά προπαντός με λάδι που ήταν απαραίτητο για τη συντήρηση των ένοπλων τμημάτων του μόνιμου Ε.Λ.Α.Σ., που βρίσκονταν και δρούσαν προπάντων στη δυτική Φθιώτιδα και στην

Ευρυτανία. Τα τμήματα αυτά είχαν μεγάλη ανάγκη από λάδι και οι διακινήσεις τους γίνονταν με ζώα περνώντας από υποχρεωτικές διαβάσεις, όπως τα χωριά Δερελή και Κούρνοβο της περιφέρειας Δομοκού

Ο Αχινός δεν είχε θύματα. Χωριό με προχριστιανική ιστορία έχει πολλά αρχαία που ανακαλύπτει η αρχαιολογική σκαπάνη και χρονολογούνται από την αρχαιότητα, την εποχή του Αχιλλέα, βασιλιά των Μυρμιδόνων. Κωμόπολη η Εχινούπολη, τα προ τα 1940 χρόνια ήταν ένα μικρό χωριουδάκι. Σήμερα αριθμεί γύρω στους 1000 κατοίκους που ήταν Σαρακατσαναίοι και Συγγρηλιώτες.

Τσιρνοβίτι / Παλαιοκερασιά

Θύμα της περιόδου 1941-45 ήταν ο :

1.Σταύρος Βασ. Μπαλατσός, σκοτώθηκε το 1943 σε μάχη με τους Γερμανούς

Τα θύματα της περιόδου 1946-49 ήταν τα εξής :

1.Βασίλειος Παν. Καραπλιός

2.Ιωάννης Παν. Καραπλιός

Τους εκτέλεσαν οι παρακρατικές ομάδες το 1948

3.Δημήτρης Αποστ. Καραπλιός

4.Απόστολος Δημ. Καραπλιός

Τους εκτέλεσαν έπειτα από καταδίκη στο Στρατοδικείο Λαμίας το 1948

5.Κατνσταντίνος Αθαν. Αλεξόπουλος

6.Νικόλαος Βασ. Μπαλατσός

Σκοτώθηκαν σε μάχες το 1943

Το Τσερνοβίτι είναι ορεινό χωριό, κτηνοτροφικό με λίγες ελιές στα νότια μικρής αποδόσεως λόγω του ότι ο ελαιώνας του είναι βραχώδης και άνυδρος. Στο χωριό αυτό είχε την έδρα του το ανεξάρτητο τάγμα Όθρυος με τους Μπέγνη και Παριανό και με στρατιωτικό το Χριστόφορο Τσιγαρίδα (Γερακοβούνι) έφεδρο υπολοχαγό του Αστικού στρατού. Το χωριό περιστοιχίζονταν από απόκρημνα βράχια, την ξακουστή Κανάλα και είχε ως εκ τούτου φυσικά οχυρά.

Θύματα ήταν οι εξής :

1.Ευστάθιος Κων. Καραγιώργος

Σκοτώθηκε στις 6/08/1943 στη μάχη της Άμφισσας.

2.Απόστολος Κασιαράς

Μέλος του Κ.Κ.Ε. που σκοτώθηκε από τους Γερμανούς.

3.Αθανάσιος Κασιαράς

Αδελφός του Αποστόλη, υπεύθυνος Ε.Π.Ο.Ν. τον βασάνισαν οι χωροφύλακες στην Λαμία μετά τη Βάρκiζα και πέθανε από τα βασανιστήρια στις 18/08/1948.

4.Ελισσάβετ Πολυμέρου

Υπεύθυνη Ε.Π.Ο.Ν. και δραστήρια γυναίκα που διώχθηκε από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις. Τη βασάνισαν και κατέληξε στο σανατόριο Σωτηρία. Πέθανε το 1950 σε ηλικία 28

ετών.

5.Αθανασία Γ. Καδά

Επονίτισα, μέλος του Κ.Κ.Ε. και πολύ δραστήρια. Το 1946 την ξυλοκόπησε άγρια συμμορία δεξιών τραμπούκων και πέθανε από τις ταλαιπωρίες σε ηλικία 27 ετών και αυτή στο σανατόριο Σωτηρία.

6.Καραγιώργος Κλεάνθης, πέθανε το 1947.

Τα πρόσωπα που πήραν μέρος στην οργάνωση Ε.Α.Μ. και εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. ήταν τα εξής :

1.Χαράλαμπος Τριαντάφυλλου, ανάπηρος της Αλβανίας

2.Αγορίτσας Ευάγγελος

3.Αγορίτσας Ηρακλής

4.Κατσόγιαννης Αθανάσιος

5.Λαΐνας Χρήστος, ανάπηρος της Αλβανίας

6.Αρλαπάνος Γεώργιος

7.Τσιάμης Σπύρος

8.Τσιάμης Κωνσταντίνος

Αχλάδι

Το Αχλάδι, χωριουδάκι παραλιακό κοντά στο χωριό Ράχες, κατοικείται σχεδόν κατά πλειοψηφία από πρόσφυγες ψαράδες και λίγους κτηνοτρόφους Σαρακατσαναίους. Δεν παρουσίασε μεγάλη προσφορά στον αντιστασιακό αγώνα και θύματα δεν είχε σχεδόν καθόλου. Η συμβολή των κατοίκων στον απελευθερωτικό αγώνα ήταν μικρή όχι όμως και τελείως ασήμαντη.

Τα ψαροκάικα και οι βαρκούλες τους ενίσχυσαν τον αγώνα.

Σπαρτιά

Το χωριό Σπαρτιά είναι στη ρίζα της νότιας πλαγιάς της Όθρυος. Είναι σχετικά μικρό και φτωχό. Η προσφορά του στον αντιστασιακό αγώνα ήταν μικρή και τα θύματα του ήταν λίγα σε αντίθεση με τα γειτνιάζοντα χωριά, Παλαιοκερασιά και Μύλοι.

Τα θύματα ήταν τα εξής :

1.Ιωάννης Αθαν. Πανάγος

2.Ιωάννης Βιολιντζής

Οι Σπαρτιώτες ως επί το πλείστον ελαιοπαραγωγοί και με λίγα χωράφια είναι πολύ εργατικοί και δημιουργικοί. Τα παιδιά τους σπούδασαν και αρκετά από αυτά έγιναν

καθηγητές, δάσκαλοι και παπάδες. Είναι πανέξυπνοι και τολμηροί άνθρωποι. Μετά το 1945 εγκατέλειψαν το παλιό χωριό Σπαρτιά που ήταν στα ριζώματα της Τσιμαντήρας, βουνό

στις ανατολικές υπώρειες της Όθρυος και κατέβηκαν πιο χαμηλά, έχτισαν καινούριο χωριό και το ονόμασαν Παλιάχλαδο, γιατί είναι κοντά στο παραλιακό χωριό Αχλάδι, προσφυγικό χωριό που έχει κατοίκους ψαράδες.

Μύλοι

Τα θύματα της περιόδου 1941-44 είναι τα εξής :

1.Γεώργιος Γκανζιάς 1943

2.Νικόλαος Γκανζιάς 1943

3.Ιωάννη ς Αργυρίου 1943

4.Θεόδωρος Αργυρίου 1943

5.Χρήστος Χάδος 1943

6.Θεόδωρος Κάνορας 1943

7.Αθανάσιος Αργυρίου τ. Γεωργίου 1943

8.Χρήστος Μπλάνης τ. Δημητρίου 1943

9.Σπύρος Μπλάνης τ. Γεωργίου 1943

10.Αθανάσιος Μπλάνης τ. Γεωργίου 1943

11.Κωνσταντίνος Βαζούρας τ. Δη μητρ.1943

Τα θύματα περιόδου 1946-1949 είναι τα εξής:

1.Αθανάσιος Τσόντζωρας

2.Δημήτριος Νάτσιος

3.Χρήστος Πανταζόπουλος

Οι Μύλοι είναι ένα χωριό σχεδόν ορεινό βόρεια της Πελασγίας . Εκεί κατά τα χρόνια της κατοχής έδρευε το εφεδρικό τάγμα Ε.Λ.Α.Σ. με διοικητή το Νίκο Καρκάνη «Νικηφόρο» από το Δερελή Δομοκού. Ήταν ακούραστος αγωνιστής παρόλο που ήταν τραυματίας από τον Αλβανικό πόλεμο.

Η Πελασγία είναι κεφαλοχώρι, εύπορο από σιτηρά και ελιές αλλά και κτηνοτροφία. Είναι χωριό μ£ δημοκρατική παράδοση και τούτο χάρη σε δυο εξαίρετους συναγωνιστές - τον Μπάμπη Σουλιωτόπουλο και το Δημήτριο Ρίζο - ικανά και έμπειρα στελέχη που προσέφεραν με το κύρος τους αρκετά στον απελευθερωτικό αγώνα του λαού μας.

Τα θύματα ήταν τα εξής :

1.Μάνθος Σουλιωτόπουλος

2.Γιάννης Αργυρίου

3.Θεόδωρος Αργυρίου

4.Αθανάσιος Γάκης

5.Αθανάσιος Αργυρίου

6.Κων/νος Μαλάμος

7.Τσιάρας ιερεύς

8.Αλέξανδρος Ζαρογιάννης

9.Γεώργιος Γκανζιάς

10.Νικόλαος Γκανζιάς

Τα δυο από τα δέκα θύματα ίσως να είναι από τη Γλύφα, (τα βρήκα στον γενικό κατάλογο στην Πελασγία και αν είναι λάθος ας με συγχωρήσουν).

Κακόρεμα

Το Κακόρεμα δεν ήταν χωριό, ήταν στάνη Σαρακατσαναίων στα όρια Φθιώτιδας-Μαγνησίας. Θα ήταν παράληψη να μην τους συμπεριλάβω και αυτούς σε τούτο το ιστορικό βιβλίο μου. Οι άνθρωποι αυτοί τελείως ξεκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και οργανώθηκαν κι αυτοί στο Ε. Α. Μ. Πρόσφεραν όσο το δυνατόν περισσότερα στον αγώνα, ιδίως σε τρόφιμα, κρέας, τυρί κ,λ.π. και στον εμφύλιο σαν σύνδεσμοι των τμημάτων του Δημοκρατικού Στρατού. Βοήθησαν αρκετά το τμήμα Όθρυος του Χρήστου Βαζούρα, του αξέχαστου μονόχειρα καπετάνιου που κατάγονταν από Σαρακατσάνικη οικογένεια και πλήρωσαν αυτή την προσφορά με τέσσερα θύματα :

1.Κων/νος Δημ. Κατσιαμπέκης

2.Γεώργιος Πλιάτσικας

3.Κων/νος Καστανής

4.Γεώργιος Καστανής

Αυτούς τους αγωνιστές τους δολοφόνησε η παρακρατική συμμορία του Γιάννου Κοντούρη και του Μπαντέλη κ.λ.π.

Σοβαλα και Βαθύκοιλο

Η Σοβάλα και το Βαθύκοιλο είναι τα τελευταία χωριά της Ανατολικής Φθιώτιδας του παλαιού Δήμου Φαλάρων και Κρεμαστής Λαρίσης. Τα μικρά χωριουδάκια πλήρωσαν κι αυτά το βαρύ τίμημα στην εθνική αντίσταση και προπάντων από το μετά Δεκεμβριανό κράτος στην αρχή του 1946-1947 οπότε στέριωσαν οι Άγγλοι και μετά οι Αμερικανοί έως το τέλος του εμφυλίου το 1949. Τα θύματα ήταν τα εξής :

1.Κων/νος Στουρνάρας τ. Θεοδώρου 1948

2.Κων/νος Κατσαρός τ. Νικολάου 1948

3.Γεώργιος Κατσαρός τ. Χρήστου 1948

4.Χρήστος Κατσαρός τ. Ευαγγέλου 1948

5.Απόστολος Καραγιώργος τ. Αθανασίου 1948

6.Καραγιώργου Γεωργία τ. Νικολάου 1948

7.Γεώργιος Στουρνάρας τ. Νικολάου 1948

8.Αθανάσιος Στουρνάρας τ. Νικολάου 1948

9.Αθανάσιος Κατσαρός τ. Νικολάου 1948

10.Κων/νος Μαλάμης 1948

11.Γάκης Αθανάσιος τ. Ιωάννη 1948

Η προσφορά τους στον απελευθερωτικό αγώνα ήταν μεγάλη αν αναλογιστούμε τα θύματα που είχαν.

Βαθύκοιλο

Το Βαθύκοιλο είναι ένα χωριουδάκι παραθαλάσσιο απέναντι από τα βόρια παράλια της Εύβοιας με δυο κολπίσκους , φυσικά αγκυροβόλια κατά τα χρόνια της κατοχής. Σπουδαίο αγκυροβόλιο των ανταρτικών καϊκιών του Ε.Λ.Α.Ν. και επίσης σημείο που πλεύριζαν τα ελληνικά και εγγλέζικα υποβρύχια και έπαιρναν αγωνιστές κυρίως κατά τα πρώτα κατοχικά χρόνια το 1941-42 προτού να συγκροτηθούν τα ένοπλα τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ. Αυτός ο όρμος με τα λίγα καΐκια του Ε.Λ.Α.Ν. Μαλιακού - Ευβοϊκού έπαιξε σπουδαίο ρόλο στον όλο αντιστασιακό αγώνα.

Τρομοκράτησε τα Γερμανικά πλοιάρια που πέρναγαν από το στενό του βόρειου Ευβοϊκού για να αποφύγουν τα εγγλέζικα και τα ελληνικά υποβρύχια. Αρκετά πλοιάρια αναγκάστηκαν να παραδώσουν το φορτίο που μετέφεραν -τρόφιμα, ρουχισμό, πολεμοφόδια κ.λ,π. και έδωσαν πολλές μάχες με Γερμανούς που τα συνόδευαν. Κατά την οπισθοχώρηση των Γερμανώντον Οκτώβριο του 1944 στο νησάκι Αργυρονήσι αιχμαλώτισαν 80 Γερμανούς που είχαν αγκυροβολήσει στο νησί γιατί το καΐκι τους είχε πάθει βλάβη η μηχανή του.

Κατά το 1943 το Σεπτέμβριο που συνθηκολόγησαν οι Ιταλοί ένα μεγάλο τμήμα Ιταλών που είχε έδρα την Αιδηψό παραδόθηκε με όλο τον οπλισμό του στον Ε.Λ.Α.Σ. στο τάγμα Εύβοιας. Όλος ο οπλισμός και τα τρόφιμα των Ιταλών μεταφέρθηκαν από τον Ε.Λ.Α.Ν. στην Ηπειρωτική Ελλάδα που τα είχε ανάγκη. Καπετάνιος του Ε.Λ.Α.Ν. ήταν ο Σώτος Μπέγνης, ξάδερφος του Σωτήρη Μπέγνη, καπετάνιου του ανεξάρτητου Όθρυος. Αυτά τα παιδιά ήταν από τη Σαλαμίνα (Κούλουρη) και βρέθηκαν εδώ ως εργάτες. Η κατοχή τους βρήκε εδώ και εντάχθηκαν από τους πρώτους στον Ε.Λ.Α.Σ..

Ήταν γενναία παλικάρια. Πήραν μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα μαζί με αρκετά άλλα παιδιά, Κουλουριώτες, όπως οι αδελφοί Λαθούρη -Ντίνος και Χρήστος - και άλλοι με τη διαφορά όμως ότι αυτοί δε διώχτηκαν, δήλωσαν υποταγή στο μετά Δεκεμβριανό κράτος, δήλωσαν πως δεν ανήκουν σε κόμμα και κατάφεραν να μην υποφέρουν όπως άλλοι συναγωνιστές τους σε φυλακές και εξορίες που τους τράβηξαν χρόνια χωρίς να κάνουν προδοσία, προς τιμήν τους.

Εδώ θεωρώ πως πρέπει να αναφέρω και τη συγκρότηση του ανεξάρτητου τάγματος Όθρυος. Το ανεξάρτητο τμήμα Όθρυος συγκροτήθηκε έπειτα από την άτυχη όπως χαρακτηρίστηκε από τα δυο στελέχη της περιοχής μας αλλά και από τον εκπρόσωπο του γενικού στρατηγείου του Ε.Λ.Α.Σ. στη σύσκεψη στελεχών που έγινε τον Ιούνιο του 1943 στο χωριό Χιλιαδού στην οποία έλαβα μέρος ως εκπρόσωπος διοίκησης εφεδρικού Ε.Λ,Α.Σ. Στυλίδας. Η δολοφονία το Μάρτιο στο χωριό Σπαρτιά του Γεώργιου Μπαλωμένου έφεδρου αξιωματικού του Αστικού Στρατού υπολοχαγού, αν θυμάμαι καλά, που είχε το ψευδώνυμο Τρεμπεσίνας από το βουνό Τρεμπεσίνα της Αλβανίας που ήταν διοικητής λόχου του 2ου τάγματος του 42ου Συντάγματος Ευζώνων Λαμίας,τολμηρός και ικανός αξιωματικός αλλά ολίγον αφελής, όπως φάνηκε με τη στάση του. Αντιφασίστας πολέμαρχος στην Αλβανία δε χώνευε τους Ιταλούς και σ' έναν καυγά στη Λαμία το χειμώνα του 1943 το Γενάρη μήνα αποφάσισε να ενταχθεί στο τότε αδύναμο τμήμα του Ε.Λ,Α,Σ, της περιοχής που διοικούνταν υπό το Σωτήρη Μπεγνή και τον Παριανό.

Η δύναμη του τμήματος τότε ήταν 28-30 άντρες. Μόλις παρουσιάστηκε ο Μπαλωμένος σαν αξιωματικός, η διοίκηση του τμήματος που προανέφερα με μεγάλη προθυμία του ανέθεσε τη διοίκηση. Εδώ πρέπει να κάνω και μια διευκρίνιση : εντολή τότε του Ε, Α.Μ. που διεύθυνε τον απελευθερωτικό αγώνα ήταν να είναι η διοίκηση τριμελής : τον στρατιωτικό, τον καπετάνιο και τον πολιτικό καθοδηγητή που έρχονταν σε επαφή με τις πολιτικές οργανώσεις. Στρατιωτικός, λοιπόν ο Μπαλωμένος (Τρεμπεσίνας), καπετάνιος ο Σωτήρης Μπεγνής και πολιτικός ο Χρήστος Παριανός. Αυτό όμως δεν κράτησε για πολύ. Ο Μπαλωμένος ωθούμενος από στοιχεία αντίθετα στον αγώνα του Ε.Α.Μ., όπως ο Ζάχος Αγγελής από το χωριό Ράχες, ο Ευάγγελος Μπλούνας από τον Αχινό και ο Αριστείδης Λυμπέρης από την Κουβέλα θέλησαν να καπηλευτούν την ικανότητα του ως αξιωματικός και του είπαν πως δεν πρέπει να συνεργαστεί με τον Μπεγνή Παριανό γιατί αυτοί είναι κομμουνιστές, πως πρέπει να διασπάσει το μικρό αυτό τμήμα και να κάνει δικό του με όσους τον ακολουθήσουν. Αυτό όμως ήταν πολύ παρακινδυνευμένο γιατί όλες οι πολιτικές οργανώσεις ήταν ενάντια σε αυτή την ενέργεια και αφού το επιχείρησε το Φεβρουάριο του 1943 βρέθηκε εκτεθειμένος αφού μόνο επτά από το τμήμα τον ακολούθησαν και δεν είχε καμία επαφή με την οργάνωση. Ευρισκόμενος λοιπόν σε δύσκολη θέση έκανε κι άλλο πιο σοβαρό λάθος.

Ερχόμενος σε επαφή με τα πρόσωπα που προανέφερα άρχισε να συγκεντρώνει όπλα για να τα στρέψει εναντίον του τμήματος Μπεγνή, Παριανού. Αυτή η ενέργεια του τον εξέθεσε και ήλθε εσπευσμένα σύνδεσμος από το Γενικό Στρατηγείο του Ε.Λ.Α.Σ. και κάλεσε και τα δυο τμήματα σε σύσκεψη στο χωριό Χιλιαδού καθώς και το τμήμα Δομοκού του Νάκου Μπελή. Έπειτα από τη σύσκεψη αυτή του ανέθεσαν την αρχηγεία του ενωμένου τμήματος που είχε δύναμη 150-170 άντρες με τριμελή διοίκηση : στρατιωτικός ο Μπαλωμένος, πολιτικός ο Σούλας από την Ομβριακή Δομοκού και καπετάνιος ο Μπελής, το τμήμα αυτό μέσα στο Φεβρουάριο ξεκίνησε περιοδεία στα χωριά της Ανατολικής Φθιώτιδας για να τονώσει το ηθικό του λαού και να παρακολουθήσει τις ύποπτες κινήσεις του Μπαλωμένου και τη σύνδεση του με τα στοιχεία που προανέφερα.

Περί τα τέλη Φεβρουαρίου πέρασαν από Πελασγία, Μύλους και διανυκτέρευσαν στο χωριό Σπαρτιά. Εκεί ο Μπαλωμένος έκανε το μεγάλο λάθος τη νύχτα, έστειλε κρυφά από τη διοίκηση ( τους άλλους δυο ) σύνδεσμο στο χωριό Ράχες με εντολή να συναντήσει τα στοιχεία που συνεργάζονταν κρυφά για ξεχωριστό αγώνα. Ο σύνδεσμος συνελήφθη για και ομολόγησε αβίαστα τα όσα προφορικά του είπε ο Μπαλωμένος αλλά και το γραπτό έγγραφο που του έδωσε να δώσει στο Ζάχο Αγγελή για τη δραστηριοποίηση της διασπαστικής δουλειάς.

Αυτό θεωρήθηκε παράνομη πράξη και αμέσως διετάχθη από τους άλλους δυο Μπελή και Σούλα να συλληφθεί και μαζί με τα πειστικά στοιχεία το έγγραφο και το σύνδεσμο να σταλεί το γρηγορότερο στο Γενικό Στρατηγείο που είχε έδρα το χωριό Κολοκυθιά της δυτικής Φθιώτιδας.

Νύχτα τον πήρε μια ομάδα με διοικητή το Γιάννη Βουρλιά, μαζί και 4-5 μέλη αντάρτες που ήταν πιστοί του, στο δρόμο, κατά την ομολογία του Νίκου Ζαΐμη που ήταν κι αυτός ένας από τους τέσσερις κρατούμενους, λογομάχησε με τον επικεφαλή της συνοδείας, τον έβρισε το Βουρλιά και χειροδίκησε εναντίον του (μ' ένα χαστούκι) και ως ήταν επόμενο ο Βουρλιάς τον πυροβόλησε και τον σκότωσε.

Αν δεν είχε συμβεί αυτό και τούτο κατά την ομολογία του Τάσιου του Λεφτεριά που ήταν στο Δικαστικό τμήμα του Γενικού Στρατηγείου και τον ερώτησα για να λύσω κι εγώ μια απορία που είχε μου είπε επί λέξει: «αν έρχονταν στο Γενικό Στρατηγείο δε θα δικάζονταν για την πράξη του αυτή, θα του γίνονταν μόνο συστάσεις και ίσως απόσπαση σε άλλη περιοχή». Αυτό το γεγονός έφερε μια αναστάτωση όχι στις πολιτικές οργανώσεις αλλά και στα ένοπλα τμήματα. Χρειάστηκε να γίνουν αρκετές συσκέψεις και ανακατατάξεις τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Ιούνιο το 1943 σε μια μεγάλη σύσκεψη στη Χιλιαδού, όπου έγινε ο διαχωρισμός των τμημάτων και συγκροτήθηκε το ανεξάρτητο Όθρυος με στρατιωτικό τον Χριστόφορο Τσιγαρίδα (Γερακοβούνι), πολιτικό το Γιάννη Τυροβολά και καπετάνιο το Σωτήρη Μπέγνη.

Ο ξάδερφος του, ο Σώτος Μπεγνής, ανέλαβε τη διοίκησητου Ε.Λ.Α.Ν. Η δύναμη του τμήματος ήταν 120-130 άντρες μέχρι τον Αύγουστο που έγινε η μάχη του Αλμυρού σε συνεργασία με το τμήμα Νάκου Μπελή. Η μάχη αυτή είχε μεγάλο αντίκτυπο στις περιοχές και ήταν ίσως η πρώτη μάχη που τμήματα του Ε.Λ.Α,Σ, προσέβαλαν και κατέβαλαν κωμοπόλεις όπως ο Αλμυρός. Μέχρι τον Οκτώβριο έδωσε αρκετές μάχες όπως η ανατίναξη της γέφυρας στο Κούρνουβο, η μάχη της Μακρακώμης και άλλες μικρότερης σημασίας. Τους τελευταίους μήνες το 1943 πέρασε στην Ήπειρο στις μάχες με την Ε.Δ.Ε.Σ. και έτσι φτάσαμε στο 1944 το χρόνο που ήταν ο τελευταίος της κατοχής από τους Γερμανούς γιατί οι Ιταλοί είχαν συνθηκολογήσει στις 6 Σεπτεμβρίου το 1943. Τότε το ανεξάρτητο Όθρυος ανδρώθηκε και απέκτησε αρκετά βαρύ οπλισμό, όλμους, πολυβόλα, Μπρέντα ιταλικά πολεμοφόδια και αρκετά άλλα. Κατά το τέλος του 1943 με αρχές του 1944 η δύναμη του σε άντρες έφτασε τους 220-250 με οργάνωση στρατιωτική, αρκετά καλά οργανωμένους, με επιμελητεία, με συνεργείο που λειτουργούσε αρκετά καλά, με ραφεία, τσαγκαράδικο και συνεργείο επισκευής όπλων. Αυτά όλα για ένα μεγάλο διάστημα λειτουργούσαν στο χωριό Μύλοι και μόνο κατά το καλοκαίρι του 1944 μεταφέρθηκαν στη Γούρα όπου ήταν και η έδρα του τάγματος και συγκεκριμένα στη θέση Τσιουρνάτ.

Μέσα στο 1944 και ιδίως στη Στυλίδα οι Γερμανοί κρατούσαν έναν αριθμό Ιταλούς αντιφασίστες που δε θέλησαν να συνεχίσουν τον πόλεμο μαζί με τους Γερμανούς και τους είχαν για αγγαρείες. Αυτοί αποφάσισαν να ενταχθούν στον Ε.Λ.Α.Σ. και τη σύνδεση αυτή ανέλαβε η οργάνωση Στυλίδας υπό τον έμπειρο αγωνιστή Μιχάλη Τρίγκα που ήταν υπεύθυνος της οργάνωσης. Ο Μιχαήλ ήλθε σε επαφή με δυο έμπειρους Ιταλούς αντιφασίστες τον Μάριο και τον Μπρούνο. Αυτοί συνεννοήθηκαν και με τους υπολοίπους και αφού συμφώνησαν όλοι να παραδοθούν στους αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ η οργάνωση ήρθε σε επαφή με τα τμήματα που στρατοπέδευαν τότε στην περιοχή της Πελασγίας (τρία μίλια) στο δρόμο Λαμίας - Βόλου και αποφασίστηκε την 17 Ιουλίου 1944, μια σκοτεινή νύχτα, να έλθει εσπευσμένα το τμήμα στη Στυλίδα καθώς και ομάδες εφεδροελασιτών από τα γειτονικά χωριά Άνυδρο, Νεράιδα, Αχινού και της Στυλίδας ο εφεδρικός να τους απελευθερώσουν ( έτσι κι έγινε ).

Στις 11 πριν τα μεσάνυχτα - έτσι ήταν το σχέδιο της επιχείρησης -ροβόλησαν τα τμήματα από το δρόμο Νεράιδας - Στυλίδας που τότε δεν ήταν αμαξωτός αλλά ένα κακοτράχαλο μονοπάτι. Φτάσαμε στα προκαθορισμένα σημεία και στις 11η ώρα όπως προανέφερα άρχισε η μάχη. Πρώτα χτύπησε η ομάδα η δική μας με διοικητή το Χρήστο Παριανό, παλικάρι ατρόμητο, χτυπήσαμε το σκοπό στο παγοποιείο και κατά συνέχεια το σπίτι του μεγαλοκτηματία Ρίζου Ψύλλου όπου ήταν η Γερμανική διοίκηση.

Οι Ιταλοί όντως συνεννοημένοι μόλις άκουσαν τα πρώτα πυρά αφόπλισαν τους δυο φρουρούς Γερμανούς όσο αυτοί που ήταν στο σχολείο, μετέπειτα Γυμνάσιο τόσο και αυτοί που ήταν στο φυλάκιο του προφήτη Ηλία, ένα εκκλησάκι που είναι σε δεσπόζων ύψωμα της Στυλίδας με στρατηγική σημασία. Το φυλάκιο αυτό το κατέλαβε, αναίμακτα βέβαια, η ομάδα διοίκησης υπό τον Μπεγνή. Οι Γερμανοί φρουροί παραδόθηκαν χωρίς να προβάλουν αντίσταση. Η ομάδα του Παριανού που έπρεπε να κρατήσει ακινητοποιημένους τους Γερμανούς της διοίκησης που ήταν οχυρωμένοι στα σπίτια των Ψυλλαίων και διέθεταν βαρύ οπλισμό : πολυβόλα (Μυδράλια), όλμους βαρύς που έκαναν επισημασμένες εκ των προτέρων βολές στα περάσματα και στους κάθετους δρόμους, ώστε να εμποδίσουν στα τμήματα μας να προχωρήσουν και τους Ιταλούς να μην μπορέσουν να διαφύγουν.

Σε μια στιγμή ο Γερμανός διοικητής κατέβηκε στο δρόμο και προσπάθησε με μια ομάδα επίλεκτων Γερμανών με αυτόματα και χειροβομβίδες να μας προσβάλλει στην πρόχειρη οχύρωση ( ένα τοιχίο που υπήρχε έξω από το σχολείο ). Εκεί είχαμε οχυρωθεί αλλά με επιδέξιο τρόπο ο διοικητής με συντονισμένα πυρά τους απωθήσαμε σκοτώνοντας τον διοικητή και τραυματίζοντας τον υποδιοικητή που τον ακολουθούσε καθώς και δυο στρατιώτες. Έπειτα από μιας ώρας σκληρή μάχη οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, να μπουν στα σπίτια και από εκεί να συνεχίσουν την αντίσταση μέχρι το πρωί. Το σύνθημα της υποχώρησης δόθηκε από την διοίκηση στις 5 το πρωί.

Στη μάχη αυτή είχαμε δυο νεκρούς και τέσσερις τραυματίες του μόνιμου Ε.Λ.Α.Σ. καθώς και τρεις τραυματίες του εφεδρικού. Από τους Γερμανούς εκτός από τον διοικητή τους που σκοτώθηκε, σκοτώθηκαν και άλλοι τέσσερις καθώς και άγνωστος αριθμός τραυματίστηκαν μεταξύ των οποίων ήταν και ο αναπληρωτής του διοικητή που ήταν τραυματισμένος ελαφρά στο δεξί χέρι και στο πρόσωπο από έκρηξη χειροβομβίδας. Την άλλη μέρα στις 18 Ιουλίου 1944 ήρθε από τη Λαμία ανακριτικό τμήμα Γερμανών προκειμένου να καταλογίσουν ευθύνες και να κάνουν αντίποινα. Ο υποδιοικητής έριξε τις ευθύνες στους Ιταλούς και ισχυρίστηκε ότι αυτοί αφόπλισαν τους φρουρούς Γερμανούς που ήταν στο σχολείο και με τα όπλα τους σκότωσαν το διοικητή, τραυμάτισαν τον ίδιο αλλά και τους άλλους Γερμανούς που σκοτώθηκαν.

Είχαμε απορία γιατί το έκανε αυτό αλλά κατά την αποχώρηση των Γερμανών από τη Στυλίδα στις 17/10/1944 ο εξαίρετος αυτός άνθρωπος δεν ακολούθησε τα υποχωρούντα τμήματα αλλά κρύφτηκε και την επομένη παραδόθηκε στην πολιτική οργάνωση του Ε.Α.Μ. Στυλίδας για να τον οδηγήσουν στο στρατόπεδο αιχμαλώτων που ήταν στο Μεσενικόλα Καρδίτσας, πέρασε από το Δομοκό που υπηρετούσα τότε στη διοίκηση Πολιτοφυλακής και από περιέργεια δια του διερμηνέα του γέρου Καραντζά του φαρμακοποιού που ήξερε απταίστως τα Γερμανικά τον ρώτησα πως σκέφτηκε τότε μετά τη μάχη της Στυλίδας να πει όσα είπε και να σώσει κάποιους αγωνιστές που οι Γερμανοί θα εκτελούσαν για αντίποινα όπως έκαναν πάντα. Αφού τον ζόρισα λίγο να μου δώσει κάποια εξήγηση, μου απάντησε ανθρώπινα και μου είπε ότι είναι έφεδρος αξιωματικός αντιφασίστας εναντίον του πολέμου και από την ιδιότητα του σαν εκπαιδευτικός (ήταν καθηγητής Πανεπιστημίου της Λυψίας όπως μας είπε) σκέφτηκε ανθρώπινα κι το έκανε αυτό για να έχει τη συνείδηση του αναπαυμένη, αν ζούσε και έφτανε στο σπίτι του.

Κατά τη διήμερη μάχη οι Γερμανοί είχαν πολλούς νεκρούς και τραυματίες γεγονός που διαπίστωσα ο ίδιος στο Δομοκό όταν υπηρετούσα στην πολιτοφυλακή. Το βράδυ της 19ης και 20ης Οκτωβρίου πέρασε και στρατοπέδευσε στο Δομοκό το τελευταίο τμήμα των Γερμανών. Το πρωί της 20ης Οκτωβρίου η οργάνωση Δομοκού έστειλε μια ομάδα παιδιά και κορίτσια να καθαρίσουν τους χώρους στους οποίους είχαν ξενυχτήσει οι Γερμανοί στο 1° Δημοτικό Σχολείο και στο Γυμνάσιο. Τα παιδιά όταν μπήκαν στους χώρους αυτούς τρομοκρατήθηκαν και αηδίασαν σαν άπειρα που ήταν από πόλεμο. Έτρεξαν να ειδοποιήσουν τον υπεύθυνο της οργάνωσης Ε.Α.Μ., το Βασίλη Μωραϊτόπουλου ότι τους είναι αδύνατον να εισέλθουν μέσα στα σχολεία με το θέαμα αυτό.

Ο Μωραϊτόπουλος μη ξέροντας τι είδαν με φώναξε να πάμε μαζί, υποπτευόμενος πως οι Γερμανοί είχαν αφήσει κάποιο νεκρό από αυτούς που κουβαλούσαν μαζί τους για να τους πάνε στα καθορισμένα νεκροταφεία τους. Όταν φτάσαμε συνειδητοποιήσαμε τι είχε συμβεί: το δάπεδο του σχολείου ήταν γεμάτο από επιδέσμους από τις αλλαγές των τραυμάτων που είχαν κάνει. Μετά ορισμένοι της οργάνωσης που πήγαν να καθαρίσουν γέμισαν τρία κάρα με βρωμιές και ήταν τόση η δυσοσμία που έδεσαν μύτη τους μαντήλια για να αντέξουν τη μυρωδιά. Έτσι διαπίστωσα πως ήταν θετική η πληροφορία που πήραμε από τον φαρμακοποιό γέρο Καραντζά που πάντα μας πληροφορούσε για την κατάσταση ( ήταν ο μόνος που γνώριζε τα Γερμανικά και με τον οποίο οι Γερμανοί έρχονταν κατ' ανάγκη σε επαφή για να ζητήσουν ότι ήθελαν). Αυτά τα γεγονότα εξιστορούν τη δράση του ανεξάρτητου Όθρυος αλλά και γενικά του Ε.Λ.Α.Σ. που από την ντόπια και ξένη αντίδραση κατηγορήθηκε και συκοφαντήθηκε ότι έκανε πόλεμο μόνο για την εξουσία και όχι εναντίον των κατακτητών.

Το ανεξάρτητο Όθρυος είχε και ένα ατύχημα ( όπως συνήθως συμβαίνει εν καιρώ πολέμου ) : μια ομάδα του μόνιμου Ε.Λ.Α.Σ. και μια διμοιρία εφεδρικού έστησαν ενέδρα την 17η Οκτωβρίου σε καλά οχυρωμένη θέση στο δρόμο Στυλίδας - Λαμίας στη θέση Μ.Βρύση όπου υπάρχει ένα βραχώδης ύψωμα που προσφέρεται για ενέδρα. Το μόνιμο του Ε.Λ. Α.Σ. είχε διοικητή το Χρήστο Παριανό και το εφεδρικό τον υπεύθυνο εφεδρικού Στυλίδας, Χρήστο Ταλαρά Αυτό έγινε για να χτυπήσουν το τελευταίο τμήμα των Γερμανών που θα εγκατέλειπε τη Στυλίδα και θα πέρναγε από το σημείο αυτό αναγκαστικά. Τα δυο τμήματα έπιασαν θέσεις τη νύχτα. Το πρωί εμφανίστηκε η μηχανοκίνητη δύναμη των Γερμανών που στην κορυφή του προπορεύονταν ένα τεθωρακισμένο όχημα καλά εξοπλισμένο και στο τέλος της φάλαγγας ακολουθούσε ένα τανκ που προστάτευε τα αυτοκίνητα τους. Όταν έφτασαν στο καθορισμένο σημείο που είχε στηθεί η ενέδρα δόθηκε το σύνθημα από τον επικεφαλή της ενέδρας για να χτυπήσουν. Όλα τα ατομικά όπλα λειτούργησαν αλλά το μυδράλιο έπαθε εμπλοκή. Τα ατομικά όπλα μόνο ήταν αδύνατον να σταματήσουν τα βαριά πολυβόλα των Γερμανών (τα μυδράλια) κι έτσι χάθηκε η ευχέρεια να τους αιφνιδιάσουν και να τους καθηλώσουν. Έτσι, συνέβη το αντίθετο. Οι Γερμανοί έχοντας υπεροχή οπλισμού ανέτρεψαν την αντίσταση των ανταρτών από τους οποίους επτά (7) σκοτώθηκαν και

ήταν οι εξής :

1.Θωμάς Παπαδημητρίου

2.Αθανάσιος Γ. Ψωμάς

3.Ηλίας Σταμ. Δερβεσιάδης

4.Γεώργιος Μανωλόπουλος Όλοι αυτοί ήταν της

5.Ιωάννης Γιαννούτσος υποδειγματικής ομάδας

6.Κωνσταντίνος Γ. Γαϊτάνης Ε.Π.Ο.Ν. 16-18 χρόνων.

7.Τάκης Εμμαν. Βάρσος

8.Ιωάννης Β. Πανούτσος

9.κι ένας αγωνιστής αγνώστων στοιχείων

ΙΟ.Κόρκος

11.Σταυρουλάκης

Οι τελευταίοι δυο δεν ήταν μαχητές αλλά δολοφονήθηκαν από τους Γερμανούς την ημέρα αυτή.

Έτσι λοιπόν ολοκλήρωσα κι αυτό το κεφάλαιο της συγκρότησης, της επάνδρωσης και της δράσης του ηρωικού ανεξάρτητου Όθρυος.

Συμπλήρωση : το μυδράλιο το χειρίζονταν ένας πολύ έμπειρος σκοπευτής ο Παπανικολής από την Εύβοια κατά την ομολογία του Ντίνου Λαθούρη, που είχε πάρει κι αυτός μέρος σε αυτή τη μάχη. Κάποιες φορές στις μάχες που είχαν δώσει δεν πάθαινε εμπλοκή, όμως αυτή τη φορά ήταν μοιραίο να πάθει εμπλοκή στην πιο κρίσιμη ώρα. Αν λειτουργούσε θα καθηλώνονταν οι Γερμανοί, δε θα μπορούσαν να κατέβουν από τα αυτοκίνητα τους για να οχυρωθούν πίσω από το βραχώδες ύψωμα και από κει να κάνουν κυκλωτική κίνηση να πετύχουν το πλευροκόπημα του υψώματος όπου ήταν οχυρωμένη η διμοιρία των ανταρτών και να τους αναγκάσουν να υποχωρήσουν άτακτα με αποτέλεσμα τις απώλειες ανταρτών που προανέφερα.

Ο πόλεμος όμως φίλοι μου έχει πολλά περίεργα και αναπάντεχα γεγονότα.

Το παράρτημα της Π.Ε. Α.Ε,Α. Στυλίδας και σε συνεργασία με το Νομαρχιακό Λαμίας της Π.Ε.Α.Ε.Α. στη μαντρωμένη έκταση του νεκροταφείου Μεγάλης Βρύσης και Αγ.Γίαρασκευής στη θέση αυτή που έπεσαν οι αγωνιστές που προανέφερα, έστησαν αναμνηστική πλάκα με τα ονόματα των πεσόντων:

1.Γιαννούτσος Ιωάννης ετών 26 Επονίτης

2.Θωμάς Παπαδημητριού ετών 16 >>

3.Αθανάσιος Ψωμάς ετών 22 >>

4.Ηλίας Στερ. Δερβεσιάδης ετών 17 >>

5.Τάκης Εμμ. Βάρσος ετών 19 >>

6.Γεώργιος Κων. Μανωλόπουλος ετών 18 >>

7.Κωνσταντίνος Γ. Γαϊτάνης ετών 17 >>

8.Ιωάννης Κων. Πανούτσος ετών 60 Αντάρτης

και την ίδια μέρα τα υποχωρούντα τμήματα των Γερμανών στην σύγχυση τους όποιον έβλεπαν μπροστά τους τον θεωρούσαν ένοπλο εχθρό και έτσι φόνευσαν την ίδια μέρα και τον κτηνοτρόφο Σεραφείμ Ευάγγ. Κόρκο από το χωριό Αυλάκι.

Στο χώρο που έγινε η μάχη στο βράχο της Μεγάλης Βρύσης βρέθηκε και ένας άλλος νεκρός αγνώστων στοιχείων. Ίσως να τον είχαν κρατούμενο και τον εκτέλεσαν για να τον ξεφορτωθούν. Στο σημείο αυτό πρέπει να προσθέσω κι άλλα πέντε (5) ονόματα θυμάτων του εμφύλιου, κτηνοτρόφοι Σαρακατσαναίοι. Αυτά τα παιδιά ήταν από τη στάνη των Ξεροκοσταίων και Κατσιαβραίων. Τους εκτέλεσαν σε απόμερο μέρος στα όρια Φθιώτιδας -Μαγνησίας στο χωριό Γαυριανή στη θέση Αγριοσυκιά. Αυτούς τους εκτέλεσε η ληστοσυμμορία του Γιάννη Κοντούρη, Μπατέλη και Σκαρλάτου. Αυτά τα αιμοβόρα κτήνη τους πήγαν σε ένα απόμερο μέρος πολύ δασωμένο, τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ και οι οικείοι τους έκαναν ένα μήνα για να τους βρουν και να τους θάψουν. Τα παιδιά αυτά δεν ήταν αντάρτες του δημοκρατικού στρατού αλλά έκαναν κάποια ευκολία ίσως σε τρόφιμα. Αυτή ήταν η ενοχή τους, αλλά αυτά τα ανθρωπόμορφα κτήνη ήθελαν να δείξουν ότι έκανα ανδραγαθήματα όχι με τους μάχιμους αντάρτες αλλά με φιλήσυχους ανθρώπους που δεν έφταιγαν σε τίποτα, Στα στρατιωτικά ανακοινωθέντα τους παρουσίαζαν ως αντάρτες για να φαίνεται ότι αυτές οι παράνομες ομάδες είχαν κάποια δράση. Το επίσημο κράτος τουςανέχονταν και τους χρηματοδοτούσε . Αυτό ήταν το Αμερικανόδουλο κράτος.

Τα ονόματα των θυμάτων ήταν :

1.Κων/νος Δημ. Κατσιαμπέκης

2.Γεώργιος Καστανής

3.Δημήτριος Καστανής

4.Ιωάννης Κατσαβρίας

5.Δημήτριος Κατσαβρίας

Με αυτόν τον τελευταίο κατάλογο πιστεύω ολοκλήρωσα το μακρύ κατάλογο των θυμάτων της δεκαετίας 1941-1950. Για να είμαι ακριβής στον κατάλογο των θυμάτων παραθέτω τη συγκεντρωτική κατάσταση που πήρα από το παράρτημα της Π.Ε.Α.Ε. Στυλίδας για να συμπληρώσω κάτι που δε συμπεριλήφθηκε στο μικρό κατάλογο του κάθε χορού. Η δική μου ευχή είναι μία : «Από τα βάθη της καρδίας μου αιωνία τους η μνήμη».

Η Δεξιά κύριος πολιτικός εκπρόσωπος παλιά και σήμερα του συντηρητισμού, της οπισθοδρόμησης και της αντίδρασης στον τόπο μας με τη συνεργασία με ξένους προστάτες Άγγλους, Γάλλους, Γερμανούς κ.λ.π. Βαρύνεται όχι μόνο με κακουργήματα αλλά και με εθνικά εγκλήματα και τρανές εθνικές προδοσίες.

Πιστή σε αυτές τις αρχές η άρχουσα τάξη της χώρας μας προσέφερε και προσφέρει χρόνια τώρα στο λαό μας από τα θρανία, τον άμβωνα της εκκλησίας και τα ελεγχόμενα πάντα από αυτή μέσα μαζικής ενημέρωσης : ραδιόφωνο, τηλεόραση, τύπο, παραποιημένη την ιστορία του τόπου μας και ιδίως της εθνικής μας αντίστασης. Κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της υποστηρίζοντας τα ξένα συμφέροντα της μεγαλοαστικής τάξης, περιφρονώντας την ιστορική αλήθεια, προσπαθεί να αμαυρώσει τους κρυστάλλινους και ιερούς σκοπούς του Ε.Α.Μ., να ξεγελάσει το λαό και να αφανίσει την πολιτική βαρύτητα που φέρουν. Χρόνια τώρα δίδασκε χωρίς να ντρέπεται σαν επίσημη ιστορία του έθνους ψευτιές και ασύστολα παραμύθια που είχαν ένα και μόνο σκοπό τη δικαίωση της αντιεθνικής και προδοτικής πολιτικής της.

Το ψέμα δεν πάει μακρύτερα από την αλήθεια. Τα πόδια του ήταν κοντά όμως. Ήταν λοιπόν δυνατόν να στηριχθεί στο ψέμα και στην ωμή βία μια πολιτική εξουσία για πολύ καιρό ; Όχι φυσικά. «Ο ψεύτης και ο κλέφτης λίγο καιρό χαίρονται» λέει ο σοφός λαός.

Ο λαός μας σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του έδωσε εκατόμβες θυμάτων, ποτάμι κύλησε το αίμα των τίμιων αγωνιστών στους οκτάχρονους απελευθερωτικούς αγώνες το 1921-1928 για να αποχτήσει μια περιορισμένη ελευθερία. Τότε κατηγορήθηκαν και οι τίμιοι αγωνιστές Κολοκοτρώνης και Μακρυγιάννης, σύρθηκαν στα δικαστήρια με την κατηγορία του προδότη και ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να τους δικαιώσει. Σήμερα τα αγάλματα τους κοσμούν κεντρικές πλατείες πόλεων της πατρίδας μας.

Έτσι κι ο απελευθερωτικός αγώνας τους Ε.Α.Μ. που δέκα ολόκληρα χρόνια ο λαός μας πάλεψε το φασισμό και την ντόπια προδοτική δεξιά προσφέροντας χιλιάδες νεκρούς και σακατεμένους ανάπηρους από τα βασανιστήρια στα άντρα της ασφάλειας και τα κολαστήρια της Μακρόνησου, της Γιάρου και του Τρίκερι και τόσων άλλων τόπων θυσίας και στεναγμών.

Παρ' όλους αυτούς τους διωγμούς ο λαός μας στάθηκε όρθιος. Στο σημείο αυτό ταιριάζει ο όρος που έγραψε ο Γάλλος συγγραφέας του κοινωνικού Συμβολαίου Ζαν Ζακ Ρούσο τον προπερασμένο αιώνα. Οι λαοί δέχονται τη δουλεία και την καταπίεση όπως ο Οδυσσέας στη σπηλιά του κύκλωπα. Όμως όταν ο Οδυσσέας σκέφτηκε την ιδέα να χρησιμοποιήσει το κριάρι για την απελευθέρωση του τότε έβαλε σε ενέργεια το πολυμήχανο σχέδιο του και απελευθερώθηκε. Έτσι κι οι λαοί δέχονται τον τύραννο από πάνω τους όσο είναι αδύναμοι, όμως μόλις βρουν ευκαιρία χαλάρωσης των δεσμών του, ανατρέπουν το δυνάστη τύραννο και βαδίζουν το δρόμο της ιστορικής εξέλιξης.

Μπούρχας Γιάννης

*gkordis.com