77 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ – ΕΑΜ

Σαν σήμερα πριν από 77 χρόνια ιδρύθηκε στην κατεχόμενη τότε Αθήνα, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση της Κατοχής.  Το ιδρυτικό κείμενο του ΕΑΜ  υπογράφτηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 σε ένα μικρό σπίτι, λίγο πριν από το τέρμα της οδού Ιπποκράτους, από τους αντιπροσώπους του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (Λευτέρης Αποστόλου),  του Σοσιαλιστικού Κόμματος (Χρήστος Χωμενίδης), της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας (Ηλίας Τσιριμώκος) και του Αγροτικού Κόμματος (Απόστολος Βογιατζής). Σκοπός του ΕΑΜ ήταν «...η απελευθέρωση του Έθνους από τον ξένο ζυγό...» και «...η κατοχύρωση του κυριαρχικού δικαιώματος του ελληνικού λαού, όπως αποφανθεί περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του...».    Οι ηγέτες του ΕΑΜ δήλωναν ότι «εις το ΕΑΜ γίνεται ισοτίμως δεκτόν παν άλλο κόμμα ή Οργάνωση που δέχεται τας αρχάς του παρόντος Ιδρυτικού, ως και να εργασθεί διά την επιτυχίαν των σκοπών του ΕΑΜ...».

Το ΕΑΜ άνοιξε το δρόμο της ενεργού αντίστασης, του αγώνα για το διώξιμο του κατακτητή και των ντόπιων συνεργατών του και την αποκατάσταση των λαϊκών ελευθεριών. Με ενότητα στους σκοπούς, την οργάνωση και την καθοδήγηση του αγώνα,  το ΕΑΜ και οι οργανώσεις του απαντούν στην ανάγκη ανασυγκρότησης της κοινωνικής ζωής μέσα στις ιδιαίτερες ιστορικές συγκυρίες της κατοχικής Ελλάδας.  Το ΕΑΜ επιδιώκει και επιτυγχάνει να είναι παρόν για να δίνει απαντήσεις σ’ όλα τα μέτωπα μίας κοινωνίας σε κρίση. Πολιτικές και κοινωνικές διεκδικήσεις που είχαν ανασταλεί βίαια με την επιβολή της μεταξικής δικτατορίας αναπτύσσονται πάλι ελεύθερα, μέσα από το πρόγραμμα και τις εκδόσεις του ΕΑΜ. Το ΕΑΜ παίρνει θέση και προτείνει συγκεκριμένες λύσεις για τα προβλήματα που προκύπτουν στην κατοχή. Στόχος δεν είναι μόνο η αποτίναξη του ξενικού ζυγού αλλά και η μορφή του κοινωνικού καθεστώτος μετά την απελευθέρωση.

Με αντιστασιακές ενέργειες που εκτείνονται από τις πιο απλές μορφές απείθειας, την εκδήλωση συλλογικής αλληλεγγύης και συνεργασίας, τη μαζική διαμαρτυρία και με κορύφωση την ένοπλη πάλη και τη δημιουργία αξιόμαχου Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, η ΕΑΜική αντίσταση κατορθώνει να υποσκάψει τους μηχανισμούς εξουσίας του Άξονα και να απελευθερώσει μεγάλα τμήματα της χώρας φθάνοντας ακόμα και στην αντικατάσταση των δομών κυριαρχίας των κατακτητών με λαϊκοδημοκρατικές εξουσίες και πολιτική αυτό-οργάνωση. 

Το ΕΑΜ εισάγει πρωτοφανείς πρακτικές στην καθημερινότητα των ανθρώπων, ιδίως όσον αφορά τη συμμετοχή των χωρικών στις διαδικασίες αυτοκυβέρνησης τους και εδραιώνει μία σχέση εμπιστοσύνης με τις τοπικές κοινότητες. Μέσα από τους λαϊκούς θεσμούς της «λαοκρατίας» και τη συμμετοχική άσκηση της εξουσίας προτείνεται μία νέα, εναλλακτική κρατική οργάνωση και ένας ουσιαστικά ριζοσπαστικός τρόπος ζωής.  

Η μαζικότητα και κυρίως η απήχηση του ΕΑΜ σ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα   ανησυχεί ιδιαίτερα τους ποικιλώνυμους αντιπάλους του. Κατασταλτικοί  μηχανισμοί ναζιστικών δυνάμεων κρούσης, Ταγμάτων Ασφαλείας, παρακρατικών οργανώσεων, εθνοτοπικών ομάδων εξουσίας, εκτεταμένων δικτύων συνεργατών, κατασκόπων και καταδοτών σε συνδυασμό με μια πολιτική συμμαχία του βασιλιά, αστών πολιτικών, Άγγλων και  «εθνικιστικών» οργανώσεων αντίστασης  συνειδητοποιούν ότι πρέπει να συσπειρωθούν για να αντιμετωπίσουν το εαμικό αντιστασιακό φαινόμενο. Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, καταστροφές χωριών, αντίποινα, συγκρούσεις ανάμεσα στις αντιστασιακές οργανώσεις, συνεχείς πολιτικές δολοπλοκίες και διαπραγματεύσεις είναι το αποτέλεσμα της κινητοποίησης αυτής.

Σταθερό στην ενωτική του πολιτική το ΕΑΜ απέδειξε ότι ήθελε ειλικρινά να συνεργαστεί με τα άλλα «αστικά κόμματα». Η υπαγωγή ανταρτικών δυνάμεων στο συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής και όχι στο βαλκανικό στρατηγείο, οι συμφωνίες του Λίβανου και της Καζέρτα, η είσοδος του ΕΑΜ στην κυβέρνηση στα τέλη του καλοκαιριού 1944 αποδεικνύουν την πρόθεσή του για μεγαλύτερη δυνατή συσπείρωση δυνάμεων ώστε να γίνει εφικτή η εκδίωξη του κατακτητή.   Μετά τη στρατιωτική σύγκρουση του Δεκεμβρίου με πρόσχημα την αποκατάσταση της πολιτικής νομιμότητας και ομαλότητας το ΕΑΜ εξοβελίζεται σταδιακά από την πολιτική ζωή ενώ οι οπαδοί του βιώνουν συνεχείς αποκλεισμούς και διώξεις.