Πρωτομαγιά 1944. Η εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή

«Αν σκύψουμε το κεφάλι είμαστε χαμένοι»

Της Βασιλικής Λάζου

Ήταν Πρωτομαγιά του 1944. Ύστερα από 3 χρόνια σκληρής Κατοχής, οι μέρες μετρούσαν αντίστροφα για τους Γερμανούς κατακτητές και τους συνεργάτες τους.  Με το δρόμο της ενεργού αντίστασης και της αποκατάστασης των λαϊκών ελευθεριών να έχει ανοίξει το ΕΑΜ, ο εθνικοαπελευερωτικός αγώνας δυνάμωνε διαρκώς αγκαλιάζοντας ολοένα και πλατύτερα στρώματα της κοινωνίας. Μέσα στις ιδιαίτερες ιστορικές συγκυρίες της κατοχικής Ελλάδας άνδρες, γυναίκες, νέοι και νέες έκαναν την αντίσταση παλλαϊκή υπόθεση. Παρά την τρομοκρατία, ο αγώνας μαζικοποιούνταν αμφισβητώντας κάθε είδους κατοχικής εξουσίας. Με κορύφωση την ένοπλη πάλη και τη δημιουργία αξιόμαχου Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, η ΕΑΜική αντίσταση υπέσκαπτε τους μηχανισμούς εξουσίας του Άξονα και απελευθέρωνε μεγάλα τμήματα της χώρας δημιουργώντας τον Μάρτιο 1944 την Ελεύθερη Ελλάδα με τις δικές της δομές αυτοδιοίκησης και λαϊκής δικαιοσύνης. 

Η μαζικότητα και κυρίως η απήχηση του ΕΑΜ σε όλα τα κοινωνικά στρώματα ανησυχούσε ιδιαίτερα τους ποικιλώνυμους αντιπάλους του. Ναζιστικοί κατασταλτικοί  μηχανισμοί, Τάγματα Ασφαλείας, παρακρατικές οργανώσεις, δίκτυα συνεργατών, κατασκόπων και καταδοτών συσπειρώθηκαν για να αντιμετωπίσουν το εαμικό αντιστασιακό φαινόμενο. Και είναι η αδυναμία των κατακτητών και όσων τους στήριζαν να υποτάξουν παρά την υπεροπλία τους τη χώρα και το λαό που αντιστεκόταν αυτή που αποτυπώνεται στις δεκάδες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, στα πάνω από 1.000 καμένα χωριά, στους χιλιάδες εκτελεσμένους και φυλακισμένους  στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.   

Είναι η αδυναμία τους να ελέγξουν το λαό και να υποτάξουν το φρόνημά του που αποτυπώνεται και στην εκτέλεση των 200 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Η επιτυχημένη ενέδρα και η εκτέλεση του Γερμανού στρατηγού και των συνοδών του στους Μολάους Λακωνίας ήταν μόνο η αφορμή. Η επιλογή της ημερομηνίας δεν ήταν τυχαία.  Η 1^η Μαίου είναι η παγκόσμια ημέρα σύμβολο αγώνων των εργαζόμενων.

Η επιλογή των 200 δεν ήταν επίσης τυχαία. Ήταν μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, του κόμματος που είχε βρεθεί στην πρωτοπορία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.  Ήταν κομμουνιστές δεσμώτες που αφού το μεταξικό κράτος τούς αρνήθηκε τη συμμετοχή - οπως είχαν ζητήσει - στον πόλεμο του 1940, τούς κράτησε στην Ακροναυπλία και την Ανάφη και με την είσοδο των χιτλερικών στην Ελλάδα τους παρέδωσε στους ναζί. Ήταν αγωνιστές ΕΠΟΝίτες και ΕΑΜίτες που είχαν συλληφθεί στα μπλόκα και κρατούνταν στο πιο σκληρό από τα ναζιστικά στρατόπεδα, το κολαστήριο του Χαϊδαρίου. Ανάμεσά τους και 8-9 αρχειομαρξιστές και τεταρτοδιεθνιστές. Πλειοδότες «Έλληνες εθελονταί», ταγματασφαλίτες, οι οποίοι «Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς» στην περιοχή των Μολάων.

Την ημέρα της εκτέλεσης όλοι οι γύρω συνοικισμοί κήρυξαν γενική απεργία. Τη νύχτα έγινε γενική κινητοποίηση του πληθυσμού. Την επόμενη, ο λαός της Καισαριανής αψήφησε την τρομοκρατία και μετονόμασε το δρόμο που κύλησε το αίμα, την οδό Σκοπευτηρίου, σε «οδό ηρώων». Στους τοίχους του γράφτηκε το σύνθημα: «Αυτός ο δρόμος είναι δρόμος ηρώων. Τον διαβαίνουν οι λεβέντες του έθνους. Χτες 1 του Μάη τον διάβηκαν 200 παλικάρια».

Λίγες μέρες μετά το ΕΑΜ ανέφερε σε κάλεσμά του προς το λαό: «(...) Η φρικώδης και πρωτάκουστη τρομοκρατία που εξασκεί στην Ελλάδα ο καταχτητής με τη βοήθεια γερμανοράλληδων δεν είναι στην ουσία αντίποινα για τη δράση του ΕΛΑΣ εδώ και στην ύπαιθρο. Αυτό είναι απλή δικαιολογία. Γίνεται για να τρομοκρατηθεί ο λαός, να σταματήσει την αντίστασή του και να πραγματοποιήσουν ανενόχλητοι οι κατακτητές την επιστράτευση και τη ληστεία του τόπου μας. ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ, η στιγμή είναι κρίσιμη. Αν σκύψουμε το κεφάλι είμαστε χαμένοι. Τα θύματα του αγώνα είναι πολύ λιγότερα από τα θύματα της επιστράτευσης, από τα θύματα της πείνας. Οι κρεμασμένοι και τουφεκισμένοι ήρωες, τα καμένα μας χωριά φωνάζουν. Μην αφήστε τη θυσία μας να πάει χαμένη! Μην υποταχθείτε! Αγωνιστείτε για να μη γίνει η επιστράτευση. Αγωνιστείτε για τη ζωή σας. Εκδικηθείτε. Αγωνιστείτε για να σταματήσουν οι σφαγές».