Δελτίο Τύπου             

Πέθανε σε ηλικία 97 ετών ο αντιστασιακός Βαρδής Βαρδινογιάννης, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς και ιδρυτικό μέλος του Σωματείου «Μουσείο – Ιστορικό Αρχείο Ρούμελης, 1940-1950».

Ο Β. Βαρδινογιάννης διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στην αντίσταση κατά των Γερμανών στην Κρήτη, στην οργάνωση και διεύθυνση της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), ενώ σημαντική ήταν η συμβολή του στον αντιδικτατορικό αγώνα την περίοδο 1967-1974. Υπήρξε σημαίνον στέλεχος του ΚΚΕ Εσωτερικού και διώχθηκε για τις ιδέες του. Έζησε 10 χρόνια στη φυλακή, 2 χρόνια στην εξορία και συνολικά 13 χρόνια στην παρανομία.

Δικηγόρος στο επάγγελμα έχει γράψει αρκετά βιβλία για την Αντίσταση. Μεταξύ των βιβλίων του: «ΚΚΕ Εσωτερικού-Ιστορική αναδρομή»,  «Η Αντίσταση στο Σέλινο», «Οι μισοί στα σίδερα», «Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια...»,  «Η Κρήτη στις επάλξεις, Μάιος 1941-Μάιος 1945».

Για την προσφορά του τα ΕΛΤΑ εξέδωσαν προς τιμήν του γραμματόσημο το 2016 στα 75 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ.

Ο Β. Βαρδινογιάννης ήταν επί σειρά ετών πρόεδρος της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ), 1940-1974 που σαν σκοπό έχει τη συγκέντρωση, διάσωση και αξιοποίηση του ιστορικού υλικού της περιόδου 1940-1974. Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της η ΕΔΙΑ ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη σύσταση Μουσείων Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα και σε επαρχιακές πόλεις καθώς και τη διάδοση των αγωνιστικών μηνυμάτων της Εθνικής Αντίστασης μέσω εκθέσεων και εκδηλώσεων με ιστορικό περιεχόμενο. Ο Β. Βαρδινογιάννης πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Σωματείου μας και ήταν παρών σε κάθε διεκδίκηση κατάλληλου χώρου για το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης και την προβολή του.

Τιμώντας τη μνήμη του το Σωματείο μας θα καταθέσει αντί στεφάνων,  ένα  χρηματικό ποσό για τις ανάγκες του ιδρύματος «Ελπίδα» σύμφωνα και  με την επιθυμία της οικογένειάς του και  θα του αφιερώνει την πρώτη εκδήλωση που θα πραγματοποιήσει το 2019.

                                                                                                                                                                                                                                                            το Δ.Σ                 

Τα άγνωστα Χριστούγεννα του 1944, οταν το ΕΑΜ απέτρεψε εισβολή στη ΛΕΣΒΟ

* Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Σίμου Χουτζαίου

Ο Δεκέμβρης του 1944 στη Μυτιλήνη έληξε με τη νίκη των δυνάμεων της αριστεράς που με διαπραγματεύσεις αλλά και έντονη την παρουσία των στρατιωτικών δυνατοτήτων της απέκρουσε την απόβαση σημαντικών δυνάμεων αποικιακών στρατευμάτων που έφθασαν στην προβλήτα της πόλης τα χαράματα της 24ης Δεκεμβρίου 1944.

Διοικητής των βρετανικών στρατευμάτων ήταν ο Άγγλος ταξίαρχος Turnbull, επικεφαλής μοίρας αγγλικών πολεμικών και μεταγωγικών καραβιών. Σ’ αυτά περιλαμβάνονταν το αγγλικό καταδρομικό «Σείριους», το αγγλικό ναρκαλιευτικό «Στάφα», ένα μικρό αγγλικό αποβατικό, ένα αγγλικό σκάφος ΜL, το ελληνικό αντιτορπιλικό «Κανάρης» το οποίο και βρισκόταν σε «κράτηση» επειδή το πλήρωμά του είχε αρνηθεί να υπακούσει τον κυβερνήτη του που είχε διατάξει να χτυπηθεί με κανονιοβολισμούς ο Πειραιάς και τέλος το ελληνικό υποβρύχιο «Νηρεύς» που όπως αποδείχθηκε από μέρες βρισκόταν έξω από το λιμάνι της Μυτιλήνης. Τα μεταγωγικά σκάφη ήταν τρία, ένα επτά χιλιάδων τόνων, ένα πέντε χιλιάδων τόνων και ένα τεσσάρων χιλιάδων τόνων.

Σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά μέχρι τώρα κύρια από το βιβλίο «Η αντίσταση στη Λέσβο- Πηγές και πτυχές της» των Π.Κ. Κεμερλή και Α.Σ. Πολυχρονιάδη και τις μαρτυρίες του τότε γραμματέα της νομαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ και μετέπειτα ιστορικού δημάρχου της Μυτιλήνης Απόστολου Αποστόλου που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του «Μνήμες» η προσπάθεια απόβασης των αγγλικών στρατευμάτων ήταν σε γνώση των «παπανδρεϊκών» του νησιού. Αλλά και των άλλων παραγόντων - εκπροσώπων της «εθνικής κυβέρνησης» που την παραμονή της άφιξης της αγγλικής μοίρας προχώρησαν στην για λόγους ασφαλείας φόρτωση του συνόλου των αρχείων της ναυτικής βάσης Μυτιλήνης στο αντιτορπιλικό «ΑΕΤΟΣ» που βρισκόταν μέσα στο λιμάνι της Μυτιλήνης και το οποίο απέπλευσε ξαφνικά το πρωί του Σαββάτου 23 .12.1944.

Η άφιξη των αγγλικών στρατευμάτων έξω από το λιμάνι της Μυτιλήνης έγινε αντιληπτή κατ’ άλλους από πολιτοφύλακες σκοπούς της προκυμαίας που ειδοποίησαν σχετικά τους αξιωματικούς της εθνικής πολιτοφυλακής και στη συνέχεια του ΕΛΑΣ. Κατ’ άλλους έγινε αντιληπτή από το γραμματέα της περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ Παναγιώτη Γώγο και το γραμματέα διαμερίσματος Αιγαίου του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας Παναγιώτη Κεμερλή οι οποίοι και πρώτοι με χωνιά κάλεσαν τους Μυτιληνιούς στο λιμάνι προς απόκρουση των Εγγλέζων.

Στο επιταγμένο από τους Βρετανούς τότε ξενοδοχείο «Αιγαίον» στη σημερινή πλατεία Σαπφούς (όπου σήμερα στεγάζονται τα γραφεία της νομαρχιακής επιτροπής Λέσβου του ΚΚΕ) έγιναν οι πρώτες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δυο πλευρών με στόχο την αποφυγή της σύγκρουσης. Από το ΕΑΜ στην επιτροπή θα συμμετείχαν ο γραμματέας του Απόστολος Αποστόλου και ο Αχιλλέας Κοντάρας, από τον ΕΛΑΣ ο διοικητής του Βασίλης Ευλαμπίου, από το φρουραρχείο ο φρούραρχος του ΕΛΑΣ Φώτης Δήμου και από την εθνική πολιτοφυλακή και εθνοφυλακή ο ταγματάρχης Σοφοκλής Βουρνάζος στέλεχος στη διάρκεια της κατοχής της οργάνωσης «Όμηρος» και με επαφές με το κλιμάκιο της αγγλικής υπηρεσίας Μ.Ι.6. Στο ξενοδοχείο «Αιγαίον» οι παραπάνω συναντήθηκαν με το διοικητή νήσων Αιγαίου Χρ. Τσιγάντε ο οποίος και τους ανακοίνωσε πως αυτοκρατορικά στρατεύματα αποτελούμενα από οκτακόσιους ινδούς στρατιώτες θα αποβιβαστούν στο νησί για να ξεκουραστούν, να γυμναστούν και στη συνέχεια να αναχωρήσουν για τα Δωδεκάνησα «όπου και θα πολεμήσουν τον κοινό εχθρό». Το αίτημα απορρίφθηκε αμέσως μια και όπως ειπώθηκε «η κατάσταση είναι κρίσιμη και τυχόν απόβαση θα αποτελούσε πρόκληση όταν μάλιστα στην Αθήνα γίνεται πόλεμος». Στην απάντηση της επιτροπής ο Τσιγάντες απάντησε με πρόσκληση στο «Σείριους» όπου και ο Turnbull θα συναντιόταν με τους εκπροσώπους των ΕΑΜικών οργανώσεων. Στο μεταξύ στην προκυμαία της Μυτιλήνης είχαν αρχίσει να συγκεντρώνονται πολίτες με κάθε λογής οπλισμό αλλά και ένοπλες ομάδες του ΕΛΑΣ. Στη διάρκεια των πρώτων διαπραγματεύσεων μάλιστα το σκάφος ML προσπάθησε να πλησιάσει στην προκυμαία και να αποβιβάσει στρατό, προσπάθεια η οποία και αποκρούστηκε δυο φορές από τους συγκεντρωμένους πολίτες και στρατιωτικούς του ΕΛΑΣ.

Τότε και ειπώθηκε για πρώτη φορά από κάποιους το σύνθημα «γκομπάκ», μυτιληνιά παράφραση του «go back», σύνθημα το οποίο και ονομάτισε τις τριήμερες συγκρούσεις σαν «μάχη του γκομπάκ».

Στο «Σείριους» ο Άγγλος ταξίαρχος ζήτησε να επιτραπεί η απόβαση των στρατευμάτων βεβαιώνοντας πως δεν επρόκειτο να υπάρξει ανατροπή του ΕΑΜικού καθεστώτος στο νησί. Σημείωσε μάλιστα ότι «η απόβαση θα γινόταν στη βάση συμφωνίας με στελέχη του ΕΑΜ που είχε γίνει πριν από ένα μήνα». Το τελευταίο επανέλαβε και γραπτά προς την επιτροπή του ΕΑΜ γεγονός που προκαλεί έως και σήμερα ένα σημαντικό ιστορικό ερώτημα σχετικά με το ποια στελέχη του ΕΑΜ χωρίς να ενημερώσουν τα όργανα του κινήματος είχαν προχωρήσει σε συμφωνία απόβασης αγγλικών στρατευμάτων στη Λέσβο. Φυσικά το αίτημα του Turnbull απορρίφθηκε ενώ για τρίτη φορά το απόγευμα της ίδιας μέρας οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν αυτή τη φορά στο ξενοδοχείο «Αιγαίον» όπου έφτασε και ο Άγγλος ταξίαρχος. Σ’ αυτήν για πρώτη φορά από τον Τσιγάντε χρησιμοποιήθηκε το επιχείρημα της «καταπληκτικής πυκνότητας πυρός των αυτοκρατορικών στρατευμάτων και των πολλών θυμάτων που θα υπήρχαν σε περίπτωση παρεμπόδισης της αποβίβασής τους».

Με στόχο τη συγκέντρωση στη Μυτιλήνη του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού στρατιωτικών δυνάμεων από μεριάς του ΕΛΑΣ οι εκπρόσωποι των ΕΑΜικών οργανώσεων προσπαθούσαν να κερδίσουν χρόνο ζητώντας την επανάληψη των διαπραγματεύσεων την επομένη μέρα, ανήμερα τα Χριστούγεννα. Τελικά ο Turnbull και μετά από την ουσιαστική απόρριψη του αιτήματός του από την ΕΑΜική πλευρά για απαγκίστρωση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ από το λιμάνι αποδέχθηκε την επανάληψη της συζήτησης την επόμενη μέρα. Ήδη όμως με ενεργοποίηση κύρια των οργανώσεων του ΚΚΕ στη Μυτιλήνη, στη βόρεια είσοδο του λιμανιού της πόλης γνωστή τότε ως «Μπλόκια» φτάνουν χιλιάδες οπλισμένων Μυτιληνιών οι οποίοι και σε πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες παραμένουν εκεί έτοιμοι να αποκρούσουν οποιαδήποτε προσπάθεια απόβασης των αγγλικών στρατευμάτων. Κύρια με φροντίδα του γραμματέα της περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ Παναγιώτη Γώγου οργανώνονται και οδοφράγματα που αποκλείουν την πρόσβαση από το λιμάνι σε γειτονιές της Μυτιλήνης. Πολλά από αυτά τα οδοφράγματα παρέμειναν σε χρήση για μήνες, κάποια δε έως σχεδόν τα μέσα του εμφυλίου πολέμου.

Στις 9 το πρωί της 25 Δεκεμβρίου 1944 η επιτροπή των ΕΑΜικών οργανώσεων απορρίπτει γραπτά τα αιτήματα των Βρετανών ενώ έχει συμπληρωθεί πλήρως η άμυνα της πόλης, όλο δε το λιμάνι είναι κατειλημμένο από ένοπλους πολίτες. Σε όλη τη διάρκεια της μέρας των Χριστουγέννων και της νύχτας 25 προς 26 Δεκεμβρίου οι συναγερμοί στην ΕΑΜική πλευρά διαδέχονται ο ένας τον άλλο μια και από τα αγγλικά πλοία ξεκινούσαν αποβατικές ενέργειες οι οποίες όμως και στη συνέχεια σταματούσαν. Το μεσημέρι της 26ης Δεκεμβρίου το αγγλικό φορτηγό, το μόνο σκάφος που είχε καταφέρει να πλευρίσει στο εξωτερικό λιμάνι, αποπλέει και ενώνεται με τα υπόλοιπα πλοία που βρισκόταν έξω από το λιμάνι. Έως το βράδυ της 27ης Δεκεμβρίου όλα τα πλοία πλην του «Σείριους», κατά διαστήματα είχαν φύγει.

Το πρωί της ίδιας μέρας ο συγκεντρωμένος λαός ζητά την απόλυση του νομάρχη Κόντη που δεν είχε συμπαρασταθεί στις λαϊκές κινητοποιήσεις. Στο κτίριο της νομαρχίας το ίδιο απόγευμα ο Turnbull σε συνάντησή του με εκπροσώπους των ΕΑΜικών οργανώσεων εκφράζει τη λύπη του για την παρεξήγηση και ζητά απλώς να αποβιβαστεί ένα μικρό τμήμα 70-80 ανδρών που θα παρελάσει στην προκυμαία και θα καταθέσει στεφάνι σε ένα μνημείο πεσόντων. Και αυτό το αίτημα του Άγγλου στρατιωτικού δεδομένης πλέον της συγκεντρωμένης ισχύος των ΕΑΜικών οργανώσεων απορρίπτεται.

Το πρωί της Πέμπτης 28 Δεκεμβρίου 1944 ο πλοίαρχος Edwards ανακοινώνει στο ΕΑΜ πως «ήταν άσχημος ο καιρός τόσες μέρες και δεν συναντήθηκε μαζί τους αν και θα το ήθελε. Τώρα που έφτιαξε ο καιρός ήρθε και ανακοινώνει πως τα στρατεύματα δεν θα αποβιβαστούν και πως όλοι φεύγουν». Το μεσημέρι εκείνης της μέρας η νίκη των ΕΑΜικών δυνάμεων γιορτάζεται με παρέλαση του ΕΛΑΣ ενώ ο πλοίαρχος Edwards λίγο πριν την αναχώρησή του παραθέτει στο ξενοδοχείο «Αιγαίον» δεξίωση προς τιμήν των εκπροσώπων του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ!

Οι πολίτες έχουν ήδη αποχωρήσει έχοντας φτιάξει όπως συνήθως συμβαίνει στη Λέσβο τραγούδια γι’ αυτό που πίστεψαν σαν νίκη. Στο σκοπό του «μπελ αμί» τραγουδούν:

«Του ΙΑΜ, του ΙΑΜ τσι γ’ ΙΠΟΝ

μας ανοίξαν τα μάτια λοιπόν

τσ’ οτ’ να κάνιτι, ρε γκμπαρ

δε μας βάζιτι σαμάρ

στς ικλουγές θα μας βριτι απών

Ρε Γιωργου βασλέ μας

για ρίξι πρους τνι γη κουμάτ του βλέμας

Η βασλές του κλουτσιάρκου του μλάρ

δε του πήρι ακόμα χαμπάρ

τς έςτσλι τουν Παπαντριγιά

τσι τς Αράπδις ντ γκουπριγιά

να μας βάλιν τσινούργιου σαμάρ.

Φουνιάδις φασίστις

αγήτε μη σας στείλουμι στς ακσίστις.

Μα κσπάσαν τα μλάρια

πιτάξαν απ τις κατίνις τα σαμάρια»

Πολλοί ακόμα και σήμερα αναρωτιούνται γιατί οι Βρετανικές και οι άλλες συνταγμένες με την εθνική κυβέρνηση δυνάμεις προχώρησαν στη συνειδητή «ήττα» του τριήμερου 24 έως 27 Δεκέμβρη 1944 στη Λέσβο. Αν μη τι άλλο ήξεραν πως είχαν να κάνουν με το μόνο νησί με ΕΑΜική αυτοδιοίκηση, εθνική πολιτοφυλακή και πλήρως επανδρωμένο σύνταγμα ΕΛΑΣ, λαϊκά δικαστήρια αλλά και με το 85% του πληθυσμού του οργανωμένο στις ΕΑΜικές οργανώσεις.

Κάποιοι υποστηρίζουν πως επρόκειτο για μια προσπάθεια επιβεβαίωσης του προπολεμικού και επί σειρά ετών βουλευτή Λέσβου και Πρωθυπουργού της «εθνικής κυβέρνησης» Γεωργίου Παπανδρέου έναντι των αντιπάλων του στο «εθνικόφρον» στρατόπεδο. Επιβολή του σε ένα νησί με τέτοια κυριαρχία της αριστεράς θα σήμαινε ότι μπορούσε να τα καταφέρει και στην άλλη Ελλάδα όπου οι συσχετισμοί δεν ήταν τόσο αρνητικοί.

Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι η απόπειρα αποβίβασης αποικιακών στρατευμάτων της Μεγάλης Βρετανίας στη Μυτιλήνη στις 24 Δεκεμβρίου 1944 δεν ήταν παρά μια προσπάθεια στα πλαίσια του σχεδίου δημιουργίας ενός «νόμιμου» νησιωτικού ελληνικού κράτους όπου και θα εγκαθίστατο η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου σε περίπτωση ήττας στη μάχη της Αθήνας και το οποίο θα γινόταν διεθνώς αποδεκτό ως το μόνο ελληνικό κράτος. Η ηπειρωτική Ελλάδα διεθνώς διπλωματικά απομονωμένη με κυρίαρχη εκεί την αριστερά θα έφθινε έως αναδιοργάνωσης των Άγγλων οπότε και με ικανές δυνάμεις το «ελληνικό ζήτημα» θα έληγε προς όφελος της αυτοκρατορίας.

Άλλοι τέλος υποστηρίζουν ότι η ενέργεια των Άγγλων δεν ήταν σε γνώση της κυβέρνησης Παπανδρέου επρόκειτο δε για μια προσπάθεια η αυτοκρατορία να κάνει αισθητή την παρουσία της στο βόρειο Αιγαίο σε μια προσπάθεια αποθάρρυνσης της όποιας πρόθεσης των Σοβιετικών για δημιουργία μελλοντικού προγεφυρώματος στην περιοχή δια της Θεσσαλονίκης.

Όποια κι αν από τις τρεις παραπάνω εκδοχές κι αν ισχύει γεγονός είναι ότι ο Δεκέμβρης του ‘44 στη Μυτιλήνη έληξε με τη νίκη των δυνάμεων της αριστεράς. Τη μόνη νίκη της Αριστεράς εκείνον τον προ 74ετίας Δεκέμβρη.

Πηγή: ΑΠΕ_ΜΠΕ

                                                                Το Δ.Σ του Σωματείου                                                                                         "Μουσείο Ιστορικό Αρχείο Ρούμελης, 1940-1950"                                                         σας εύχεται Καλά Χριστούγεννα και Ευτυχισμένο το Νέο Έτος                                                         με υγεία, ειρήνη και αλληλεγγύη.

*Οι εκδηλώσεις του  Μ.Ι.Α.Ρ1940-1950   θα αρχίσουν για το  2019  με την κοπή  πίτας την Κυριακή 20 Ιανουαρίου  στις 7,00 μμ στο   Μουσείο  Εθνικής Αντίστασης στη  Λαμία, 

 και  θα  συνεχιστούν   την  Δευτέρα 21 Ιανουαρίου  στις 7.00 μμ  με την                        Προβολή ντοκιμαντέρ «Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών» στο Δημοτικό  Θέατρο  Λαμίας. 

        Έφυγε απο τη ζωή ο σαμποτέρ του Γοργοποτάμου Θέμης Μαρίνος

Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1917. Έφεδρος αξιωματικός πυροβολικού καταδρομών, πληροφοριών, αλεξιπτωτιστής, οικονομολόγος. Το 1940-41 πολέμησε στο Αλβανικό Μέτωπο και στη Μάχη της Κρήτης. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και αφού δραπέτευσε συνεργάστηκε με αντιστασιακούς στο νομό Ρεθύμνης. Διέφυγε στην Αίγυπτο με υποβρύχιο και κατετάγη στην 1η Ελληνική Ταξιαρχία. Απεσπάσθη στο Γραφείο Συνδέσμου υπό τον Πρίγκιπα Πέτρο και από εκεί στο βρετανικό Κέντρο Ειδικής Εκπαιδεύσεως (STC 102) στην Παλαιστίνη. Το 1942 οργάνωσε μυστικό δίκτυο πληροφοριών και δολιοφθορών στην Αλεξάνδρεια, εν αναμονή επικείμενης καταλήψεως της από τον εχθρό. Το Σεπτέμβριο του 1942 επελέγη μέλος της βρετανικής ομάδος αλεξιπτωτιστών που προσγειώθηκαν στα βουνά της Ρούμελης και ανατίναξαν τη σιδηροδρομική γέφυρα Γοργοποτάμου με τη βοήθεια Ελλήνων ανταρτών, διακόπτοντας τον εφοδιασμό των Γερμανών στη Β. Αφρική και αναπτερώνοντας το ηθικό του λαού.

 Παρέμεινε στις ανταρτοκρατούμενες περιοχές ως σύνδεσμος του Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και ως εκπαιδευτής δολιοφθορών. Τον Ιούλιο του 1943, κατά την απόβαση των συμμάχων στη Σικελία κατηύθυνε τις επιτυχείς επιχειρήσεις παραπλανήσεως του εχθρού στην Αιτωλο-Ακαρνανία. Επέστρεψε στην Αίγυπτο τον Ιανουάριο του 1944 για ν αναλάβει νέα αποστολή του Γενικού Στρατηγείου στα νησιά του Ιονίου, όπου οργάνωσε και διοίκησε μυστικό δίκτυο πληροφοριών και δολιοφθορών μέχρι τον Νοέμβριο του 1944. Του απενεμήθη ο βαθμός Βρετανού λοχαγού και στη συνέχεια ταγματάρχου. Έλαβε πολλές πολεμικές διακρίσεις, ελληνικές και ξένες. 

Από το 1945 έως το 1949 χρημάτισε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διεθνή Επιτροπή Ελέγχου Βουλγαρίας (στη Σόφια) και σύνδεσμος της Ελληνικής Κυβερνήσεως στη Βαλκανική Επιτροπή Παρατηρητών του ΟΗΕ (UNSCOB) κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής ανταρσίας. Στην επαγγελματική σταδιοδρομία του εργάστηκε ως οικονομικός σύμβουλος και μελετητής στο Υπουργείο Συντονισμού, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής των ΣΕΚ (ΟΣΕ), Γενικός Διευθυντής Οικονομικού της ΔΕΗ, Σύμβουλος της ΕΤΕΒΑ και Πρόεδρος της Τραπέζης Επενδύσεων. Επίσης, υπήρξε μέλος Διοικητικών Συμβουλίων (ΛΙΠΤΟΛ, ΚΕΠΕ, ΙΟΒΕ, ΣΕΒ, κλπ). Στο εξωτερικό εργάστηκε ως εμπειρογνώμων των Ηνωμένων Εθνών (Άπω Ανατολή), του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (Ιράν), της Διεθνούς Τραπέζης (Αιθιοπία, Ζαΐρ) και του Γραφείου Δοξιάδη (Γκάνα, Λιβύη) σε αναπτυξιακά προγράμματα.

 H μάχη στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας στις 18 Δεκεμβρίου  1942.

Συντάκτης: Mηνάς Λάγγαρης
To δόλιο το Μικρό Χωριό και πάλι ανταριάζει

Rastrellare στα ιταλικά σημαίνει χτένισμα, εκκαθάριση. Για μια τέτοια επιχείρηση εκκαθάρισης (rastrellamento), που πήρε και το κωδικό όνομα «Operazioni K», ξεκίνησαν, στις 3 Δεκεμβρίου 1942, από τις βάσεις εκκίνησής τους, διάφορες ενισχυμένες φάλαγγες που έφεραν τα ονόματα των διοικητών τους (Brancaccio, Valentino, Crocella, Piras και Bottini). Οι φάλαγγες ανήκουν σε τρεις διαφορετικές μεραρχίες που έχουν σκοπό να περικυκλώσουν την Ευρυτανία από Βορρά (Modena), από βορειοανατολικά (Pinerolo) και από δυτικά-νοτιοδυτικά (Casale).
Ο κρότος της ανατίναξης του Γοργοπόταμου είναι τόσο ηχηρός που αναγκάζει την Ανώτατη Διοίκηση του Regio Esercito να λάβει δραστικά μέτρα. Οι πληροφορίες μιλούν για ομάδες ανταρτών που αλωνίζουν στην περιοχή και μάλιστα για ομάδες που έδρασαν στον Γοργοπόταμο. Ετσι η παραδειγματική εξόντωσή τους κρίνεται επιτακτική.
Τη διεύθυνση της επιχείρησης αναλαμβάνει από το Αγρίνιο ο στρατηγός Mario Maggiani της Casale, έξαλλου η Αιτωλοακαρνανία, μεγάλα κομμάτια της Ευρυτανίας, της Φωκίδας, ώς και η Αράχοβα αποτελούν την «επικράτειά» του.

*To κακοτράχαλο ορεινό οδικό δίκτυο αποδείχτηκε ο χειρότερος εχθρός των ιταλικών οχημάτων. Σύντομα, για τις επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα τετράποδα! | Πηγή: Archivo Ufficio Storico. Stato Maggiore Esercito.

 *Η ζώνη ευθύνης με τα φρουραρχεία | Πηγή: Archivo Ufficio Storico. Stato Maggiore Esercito.

Το σχεδιάγραμμα είναι τροποποίηση με εμπλουτισμό στοιχείων του γράφοντος και βασίζεται σε αρχικό σχέδιο του Κώστα Ευθυμίου | Πηγή: Archivo Ufficio Storico. Stato Maggiore Esercito.

Στο άρθρο αυτό θα παρακολουθήσουμε την πορεία και ιδίως τη δράση της φάλαγγας Bottini, που δυναμικά εξορμά από τη μεγάλη βάση της Casale στον Αγιο Βλάσιο Τριχωνίδας.
O συνταγματάρχης Armando Bottini είναι ο διοικητής του 12ου Συντάγματος. Τη φάλαγγα που φέρει το όνομά του αποτελούν δύο ισχυρά τμήματα. Το πρώτο είναι το ΙΙ/12 τάγμα ενισχυμένο με διμοιρία όλμων των 81mm και μια «ομάδα» 2 πυροβόλων των 47/32.
Το δεύτερο, υπό τη διοίκηση του 1o Seniore [1] Consonni, αποτελείται από 2 λόχους του ΧΧΧVI τάγματος Μελανοχιτώνων, 2 λόχους του Ι/11 τάγματος, διμοιρία πολυβόλων και διμοιρία όλμων των 81mm. Συνολική δύναμη όλης της φάλαγγας, 45 αξιωματικοί και 970 οπλίτες με 274 υποζύγια.
Η ζώνη ευθύνης με τα φρουραρχεία | Πηγή: Archivo Ufficio Storico. Stato Maggiore Esercito.
Η διαδρομή που θα ακολουθήσουν έχει ως εξής: Αγιος Βλάσιος-Επισκοπή-Κεράσοβο και στις 5 Δεκεμβρίου πλησιάζοντας 2 χλμ. έξω από τη Χρύσω θα πάρουν την πρώτη γεύση από το αντάρτικο ντουφέκι. Ο καπετάν Ερμής (Βασίλης Πριόβολος) του Αρχηγείου Ευρυτανίας, με περιπετειώδη τρόπο και με μόνο 28 αντάρτες, θα ξεφύγει από τον ιταλικό κλοιό και θα πιάσει πρώτος τα στενά της Σουίλας, στην είσοδο του χωριού.
Ετσι όταν οι προφυλακές της φάλαγγας πλησιάσουν, δέχονται έναν καταιγισμό πυρών και υποχωρούν αφήνοντας πίσω τους 2 νεκρούς και 11 τραυματίες. Στις 6 Δεκεμβρίου οι Ιταλοί θα παραμείνουν έξω από τη Χρύσω και θα εκτελέσουν 2 ομήρους και 5 συλληφθέντες αντάρτες. Τελικά, στις 7 Δεκεμβρίου, με χίλιες προφυλάξεις, θα εισέλθουν στο ερημωμένο χωριό και θα το πυρπολήσουν.
Στις 8 Δεκεμβρίου η φάλαγγα θα συνεχίσει την πορεία της και θα φτάσει στο Μύρισι. Την επομένη στην Παραμερίτα και στις 10 Δεκεμβρίου θα μπει στα ερημωμένα Αγραφα που θα παραδοθούν και αυτά στις φλόγες.
Μία μέρα μετά θα επιστρέψει στη Χρύσω, από εκεί μέσω Βίνιανης στις 13 Δεκεμβρίου, στις 4 το απόγευμα, θα μπει στο Καρπενήσι για ανασυγκρότηση και ξεκούραση.
Την ημέρα που η Χρύσω πυρπολούνταν, μια άλλη φάλαγγα (γύρω στους 200 αντάρτες) με επικεφαλής της τον Αρη και τον νεοφερμένο από την Αθήνα Λευτεριά (Βαγγέλη Παπαδάκη) έμπαινε στην παλαιά Γιαννιτσού Φθιώτιδας. Την αποτελούσαν, σε ένα σώμα, αυτά που σύντομα θα ονομάζονταν Αρχηγεία Φθιώτιδας και Παρνασσίδας.
Στην είσοδο του χωριού, με τον καπετάνιο τους Νάκο Μπελή να στρίβει φιλάρεσκα τα τσιγκελωτά του μουστάκια, θα τους υποδεχτούν εντυπωσιακά οι αντάρτες του Αρχηγείου Δομοκού (περίπου 130), παραταγμένοι σε διπλή σειρά, ντυμένοι σχεδόν ομοιόμορφα φορώντας αντί για δίκοχο μαύρα γούνινα καλπάκια, λάφυρα από τους «Λεγεωνάριους του Πριγκιπάτου» [2] , που με μεγάλη επιτυχία εξόντωσαν.
Η ατμόσφαιρα είναι πανηγυρική. Πριν από τρεις μήνες, όταν ο Αρης «κατηφόρισε» προς την Γκιόνα είχε μια ντουζίνα μόνο αντάρτες, ενώ ο Μπελής δεν είχε ούτε δέκα.
Η ικανοποίηση είναι διάχυτη και οι μπαρουτοκαπνισμένοι νικητές του Γοργοπόταμου μαζί με τους ενθουσιώδεις Δομοκίτες θα ξεκινήσουν, την επομένη, για την Ευρυτανία.
Το σχεδιάγραμμα είναι τροποποίηση με εμπλουτισμό στοιχείων του γράφοντος και βασίζεται σε αρχικό σχέδιο του Κώστα Ευθυμίου | Πηγή: Archivo Ufficio Storico. Stato Maggiore Esercito.
Η πορεία τους είναι: Νέα Γιαννιτσού-Τσούκα-Σπερχειός-Φτέρη-Γαρδίκι Ομιλαίων. Στη διάρκειά της ο αριθμός τους διαρκώς αυξάνει από νέες κατατάξεις με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτήν του παπά Κώστα Τζεβελέκα από την Κολοκυθιά, του ηρωικού Παπακουμπούρα.
Στο Γαρδίκι, στις 14 Δεκεμβρίου, θα γίνει η γενική συνέλευση σχεδόν 400 ανταρτών. Θα εκλεγεί 5μελές αρχηγείο, ένα 15μελές συντονιστικό όργανο και θα αποφασιστεί η καταδίωξη της ομάδας των λιποτακτών Γκέκα-Βάρδα καθώς και η «περιοδεία» των ανταρτών στην Ηπειρο για να συναντήσουν τον Ζέρβα.
Η πορεία θα συνεχιστεί προς Πουγκάκια (πτώση από το άλογο και αιμόπτυση του Αρη)-Κρίκελλο (απότιση φόρου τιμής στον δάσκαλο Σαξώνη) και στις 17 θα στρατοπεδεύσουν στο Μικρό Χωριό.
Το σκεπασμένο από πυκνή ομίχλη κρύο πρωινό της 18ης Δεκεμβρίου θα βρει τη Φάλαγγα Consonni [3] , στις 8 ακριβώς, να εξορμά προς την κατεύθυνση του Προυσού για να «χτενίσει», σύμφωνα με τον προγραμματισμό της επιχείρησης, και τη συγκεκριμένη περιοχή.
Από την άλλη μεριά το αντάρτικο τμήμα απολάμβανε, ύστερα από ένα χορταστικό πρωινό, κάποιες σπάνιες στιγμές ξεκούρασης οι οποίες όμως ανακόπηκαν βίαια καθώς ο λαχανιασμένος σύνδεσμος Κουτσογιέννης ήρθε από το Μεγάλο Χωριό φέρνοντας τα νέα. Τα καραούλια εντόπισαν μεγάλη ιταλική φάλαγγα να πλησιάζει στον Γαύρο. Επικράτησε αναστάτωση. Σε μια εσπευσμένη σύσκεψη του Αρη με τον Λευτεριά και τον Μπελή, αποφασίστηκε να χτυπηθεί ο εχθρός. Οι άμαχοι άρχισαν να ανηφορίζουν προς τη Χελιδόνα, ενώ οι αντάρτες έτρεξαν να πιάσουν θέσεις.
Δύο ομάδες [4] της Παρνασσίδας και δύο του Δομοκού πήραν θέση στα υψώματα πίσω από το πέτρινο γεφύρι που ζεύει τον Ξηριά, τον χείμαρρο που κυλάει μέσα στη ρεματιά παράλληλα με τον χωματόδρομο που ενώνει το Μικρό με το Μεγάλο Χωριό (βλέπε σχεδιάγραμμα της μάχης). Διοικητής της διάταξης -ποιος άλλος;- ο έμπιστος και αποτελεσματικός Νικηφόρος (Δημήτριος Ν. Δημητρίου) που με μια ομάδα της Παρνασσίδας «έπιασε» την αριστερή όχθη του χειμάρρου.
Η αυτοαποκαλούμενη 6η Δομοκίτικη Ομάδα του καπεταν Οθρυ (Γιώργος Δουατζής) ταμπουρώθηκε ακόμα πιο αριστερά, δίπλα στον Νικηφόρo, στην ξεροπλαγιά που οι ντόπιοι ονομάζουν Τσίρη.
Στη δεξιά όχθη και λίγο πιο ψηλά τη θέση κατέλαβε η άλλη ομάδα της Παρνασσίδας, με επικεφαλής τους Λάμπρο-Πελοπίδα. Τέλος, ακόμη πιο δεξιά τάχθηκε η άλλη ομάδα του Δομοκού με τον επίσης Νικηφόρο (δάσκαλο Ν. Καρκάνη). Σχηματίστηκε έτσι ένα πέταλο το οποίο αποσκοπούσε να εγκλωβίσει μέσα στη ρεματιά όσο περισσότερους επιτιθέμενους. Ο Αρης κράτησε την κύρια δύναμη, σαν εφεδρεία, ώστε να δώσει, την κατάλληλη στιγμή, το αποφασιστικό χτύπημα.
Οι μαχητές ταμπουρώθηκαν όσο καλύτερα μπορούσαν και με το δάχτυλο στη σκανδάλη ατένιζαν νευρικά απέναντι στο Μεγάλο Χωριό.
Πράγματι στις 11.45 η ιταλική φάλαγγα εμφανίστηκε να εισέρχεται στο Μεγάλο Χωριό, ενώ ένα μεγάλο τμήμα της μπήκε στη ρεματιά με κατεύθυνση το Μικρό Χωριό.
Ηταν ολόκληρο το ΙΙ/12 που με εμπροσθοφυλακή τον 6ο Λόχο όλο και πλησίαζε το γεφύρι, με τον λοχαγό του Werther Marvelli να βρίσκεται μπροστά και ταυτόχρονα στο στόχαστρο της αραβίδας του Νικηφόρου. Βάδιζε, στην ανηφόρα, χωρίς καμία προφύλαξη, ούτε ένας ανιχνευτής μπροστά του και κάθε τόσο σταματούσε να πάρει ανάσα.
Και ενώ όλα φαίνονταν να πηγαίνουν κατά τα προβλεπόμενα, ανεξήγητα ο Marvelli έστριψε στα αριστερά τον λόχο του και άρχισε να ανηφορίζει ένα μονοπάτι που οδηγούσε στα πρώτα σπίτια στην ανατολική πλευρά του χωριού. Ο Νικηφόρος ξαφνιασμένος ζύγισε την κατάσταση και προκειμένου να χάσει τελείως τους Ιταλούς από το οπτικό του πεδίο έριξε τον πρώτο πυροβολισμό γκρεμίζοντας τον προπορευόμενο Marvelli. Αμέσως ξέσπασε μια κόλαση πυρός καθηλώνοντας το προπορευόμενο τμήμα που απεγνωσμένα έψαχνε τρόπους να καλυφθεί. Εδώ είναι που οι Ιταλοί είχαν και τις μεγαλύτερες απώλειες. Χάος επικράτησε για κάνα δεκάλεπτο.
Το ΙΙ/12 όμως ήταν ένα εμπειροπόλεμο τάγμα που σιγά σιγά άρχισε να συνέρχεται. Τα πολυβόλα και κυρίως οι όλμοι άρχισαν να στήνονται δημιουργώντας μια βάση πυρός και οι υπόλοιποι λόχοι ανασυντάχθηκαν και κινήθηκαν αργά αλλά σταθερά προς τις αντάρτικες θέσεις. Και ενώ τα πυρά των αμυνομένων άρχισαν να αραιώνουν, λόγω της πάγιας έλλειψης πυρομαχικών, τα ιταλικά πύκνωσαν και, το χειρότερο, στον χορό μπήκαν και τα πυρά των βαρέων όλμων από το Μεγάλο Χωριό. Για περίπου καμιά ώρα συνεχίστηκε η ανταλλαγή πυρών. Το βάρος της επίθεσης σήκωσαν κυρίως οι δύο ομάδες, του Νικηφόρου και του Οθρυ.
Στις 12.45 η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν ένας λόχος του ΧΧΧVI από αριστερά και ένας του Ι/11 από τα δεξιά κινήθηκαν με σκοπό να υπερφαλαγγίσουν την αντάρτικη διάταξη.
Ο Αρης στάθμισε την κατάσταση και σήμανε [5] την απαγκίστρωση όλων των τμημάτων. Η υποχώρηση έγινε συντεταγμένα και σταδιακά. Οι μόνοι που παρέμειναν στις θέσεις τους ήταν ο Νικηφόρος και τρεις νεαροί Δομικίτες που βρίσκονταν ταμπουρωμένοι στα αριστερά του. Δεν αντιλήφθηκαν τα σαλπίσματα καθώς βρίσκονταν δίπλα από ένα βουερό ρέμα, δεχόμενοι καταιγιστικά πυρά.
Τελικά, με κινηματογραφικό τρόπο ενώθηκαν και αυτοί [6] με τους συντρόφους τους, αφήνοντας όμως πίσω τους νεκρό τον μικρότερο (17 χρόνων) από τους τρεις Κώστα Μπίρτσα (Κλέαρχο), από το Περίβλεπτο Φθιώτιδας. To σύνθημα-παρασύνθημα «Κλέαρχος-Μικρό Χωριό» θα ακούγεται, σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής, στις σκοπιές των ανταρτών της Ρούμελης.
Στις 14.45 και με χίλιες προφυλάξεις οι Ιταλοί μπήκαν στο Μικρό Χωριό. Συνέλαβαν ομήρους και φυσικά πυρπόλησαν το χωριό.
Στον απολογισμό που έγινε οι αντάρτες μετρούν έναν νεκρό και τέσσερις ελαφρά τραυματίες. Οι Ιταλοί από τη μεριά τους έχουν 10 νεκρούς και 30 τραυματίες. Μεταξύ των τραυματιών ο λοχαγός Marvelli και ο υπολοχαγός Berti [7], o τελευταίος θα υποκύψει στα τραύματά του 9 ημέρες αργότερα.
Την επομένη η αντάρτικη δύναμη βρισκόταν μακριά ανενόχλητη στα Φιδάκια, συνεχίζοντας την πορεία της προς την Ηπειρο, ενώ οι Ιταλοί μουδιασμένοι συνέχισαν τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις προς τον Προυσό. Θα επιστρέψουν όμως δριμύτεροι στις 24 Δεκεμβρίου και θα ξεσπάσουν στους ομήρους εκτελώντας τους ([8] .
Η μάχη στο Μικρό Χωριό αποτελεί την πρώτη σύγκρουση αντάρτικου τμήματος με υπερδιπλάσια εχθρική δύναμη εφοδιασμένη με βαρέα όπλα, σε ανοιχτό πεδίο μάχης. Οι αντάρτες δεν υποχωρούν στη θέα οργανωμένου στρατού. Τον αντιμετωπίζουν σαν ίσος προς ίσο. Τον καθηλώνουν, του προκαλούν απώλειες και υποχωρούν συντεταγμένα όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο. Μετά τη μάχη η φήμη του ΕΛΑΣ εκτοξεύεται και εθελοντές κατατάσσονται μαζικά, ενώ οι Ιταλοί συνειδητοποιούν έντρομοι ότι στα βουνά της κατεχόμενης Ελλάδας τον πρώτο λόγο έχει πλέον ο αντάρτικος στρατός.
Επεξηγήσεις
[1] Βαθμός των Μελανοχιτώνων αντίστοιχος του αντισυνταγματάρχη.
[2] Βλαχόφωνοι αυτονομιστές που συνεργάζονταν με τις ιταλικές δυνάμεις.
[3] Ο Botinni, στις 14 Δεκεμβρίου, θα κληθεί επειγόντως στην Αθήνα οπότε και ολόκληρη η φάλαγγα θα αποκαλείται πλέον Φάλαγγα Consonni.
[4] Δυνάμεως 15 ανδρών η κάθε μία.
[5] Το σήμα της υποχώρησης δόθηκε με τις σάλπιγγες να σημαίνουν παραπειστικά το «προχωρείτε», όπως είχε συμφωνηθεί.
[6] Ο Νικηφόρος κάνα δυο ώρες αργότερα και οι δύο Δομοκίτες (Ατρόμητος και Λέοντας) τα μεσάνυχτα.
[7] Αυτός είναι ο μόνος αξιωματικός που τελικά σκοτώθηκε στη μάχη. Ο Marvelli ανάρρωσε και επέστρεψε στη μονάδα τον Μάρτιο του 1943. Εν κατακλείδι δεν υπήρξε νεκρός αντισυνταγματάρχης, όπως δεν υπήρξε ποτέ και ιταλικό σύνταγμα Καρπενησίου.
[8] 13 όμηροι από το Μικρό και το Μεγάλο Χωριό. Οι δύο (ο ιερέας Δημ. Βαστάκης και ο ενωμοτάρχης Χαρ. Κατσίμπας) κάηκαν αφού τους εγκλώβισαν σε σπίτι που του έβαλαν φωτιά. Οι υπόλοιποι 11 θα εκτελεστούν στη θέση Λόγγοβες.
Βιβλιογραφία
1. Δημήτριος Ν. Δημητρίου: Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης.
2. Πάνος Λαγδάς: Αρης Βελουχιώτης: ο πρώτος του αγώνα.
3. Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944. Εκδόσεις Αναγέννηση.
4. Archivo Ufficio Storico. Stato Maggiore Esercito.
Diario Storico Divisione Casale, Bimestre Novembre-Decembre 1942.
Diario Storico 12 RGT, Bimestre Novembre-Decembre 1942.
Diario Storico XXXVI Btg CC.NN Ciclisti, Trimestre Ottobre-Novembre-Decembre 1942.
5. Pier Paolo Battistelli Piero Crociani: Le Camicie Nere 1935-1945.
http://www.efsyn.gr

                           13 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1943. Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων

Ένα από μεγαλύτερα εγκλήματα της Ναζιστικής Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 δυνάμεις της «Βέρμαχτ» σκότωσαν σχεδόν όλους τους άρρενες κατοίκους των Καλαβρύτων, σε αντίποινα για την εκτέλεση αιχμαλώτων Γερμανών στρατιωτών από τον ΕΛΑΣ.

Το τελευταίο ιδίως έτος της Κατοχής είχαν αυξηθεί δραματικά οι ακρότητες των κατακτητών, καθώς η κυριαρχία τους βρισκόταν υπό διαρκή αμφισβήτηση από την ελληνική αντίσταση και οι δυνάμεις τους δεν επαρκούσαν για να ελέγχουν τη χώρα. Η τύχη των Καλαβρύτων φαίνεται να προδιαγράφτηκε μετά την ήττα των Γερμανών από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στη Μάχη της Κερπινής (20 Οκτωβρίου 1943), κατά την οποία σκοτώθηκαν δεκάδες Γερμανοί στρατιώτες και αιχμαλωτίστηκαν 78.

Τότε τέθηκε σε εφαρμογή από το γερμανικό στρατηγείο η «Επιχείρηση Καλάβρυτα» («Unternehmen Kalavryta»), με αντικειμενικό στόχο την περικύκλωση των ανταρτών στην ορεινή περιοχή των Καλαβρύτων και την εξόντωσή τους. Την εκτέλεση της αποστολής ανέλαβαν μονάδες της 117ης Μεραρχίας Κυνηγών, που έδρευε στην Πελοπόννησο και είχε επικεφαλής τον υποστράτηγο Καρλ φον Λε Ζουίρ (1898-1954).

Ο υποστράτηγος Καρλ φον Λε ΖουίρΟ γερμανός στρατηγός με τις αριστοκρατικές ρίζες, έχοντας πληροφορηθεί την εκτέλεση των 78 γερμανών αιχμαλώτων από τους αντάρτες, διέταξε τους άνδρες του να μην διστάσουν να λάβουν τα πιο σκληρά αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού της περιοχής. Ήταν, άλλωστε, πρακτική των αρχών κατοχής να εκτελούν για κάθε σκοτωμένο γερμανό στρατιωτικό πολλαπλάσιους έλληνες αμάχους.

Η «Επιχείρηση Καλάβρυτα» ξεκίνησε στις 4 Δεκεμβρίου, όταν οι γερμανικές δυνάμεις άρχισαν να συρρέουν στην ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων από την Πάτρα, το Αίγιο, τον Πύργο και την Τρίπολη. Στο διάβα τους έκαιγαν χωριά και μοναστήρια (Μέγα Σπήλαιο και Αγία Λαύρα) και σκότωναν άοπλους πολίτες και μοναχούς.

Στις 9 Δεκεμβρίου έφθασαν στα Καλάβρυτα, δημιουργώντας ένα ασφυκτικό κλοιό γύρω από την πόλη. Καθησύχασαν τους κατοίκους, διαβεβαιώνοντας ότι στόχος τους ήταν αποκλειστικά η εξόντωση των ανταρτών και μάλιστα ζήτησαν από όσους την είχαν εγκαταλείψει να επιστρέψουν άφοβα πίσω στα Καλάβρυτα. Για να τους πείσουν ακόμη περισσότερο προχώρησαν στην πυρπόληση σπιτιών, που ανήκαν σε αντάρτες, και αναζήτησαν την τύχη των γερμανών τραυματιών της μάχης της Κερπινής.

Έξαφνα, όμως, το πρωί της Δευτέρας 13 Δεκεμβρίου συγκέντρωσαν όλο τον πληθυσμό στην κεντρική πλατεία και οδήγησαν τον άρρενα πληθυσμό άνω των 13 ετών σε μια επικλινή τοποθεσία, που ονομαζόταν «Ράχη του Καπή», ενώ τα γυναικόπαιδα τα κλείδωσαν στο σχολείο. Στη ράχη του Καπή εκτυλίχθηκε τις πρώτες μεταμεσημβρινές ώρες η τραγωδία, που οδήγησε σχεδόν όλο τον άρρενα πληθυσμό των Καλαβρύτων στο θάνατο. Με ριπές πολυβόλων οι Γερμανοί εκτέλεσαν τους συγκεντρωμένους, γύρω στους 800 ανθρώπους. Μόνο 13 Καλαβρυτινοί διασώθηκαν και αυτοί επειδή είχαν καλυφθεί από τα πτώματα των συμπολιτών τους και οι Γερμανοί τους θεώρησαν νεκρούς. Το σήμα για την εκτέλεση έδωσε με φωτοβολίδα από το κέντρο των Καλαβρύτων ο ταγματάρχης Χανς Εμπερσμπέργκερ και επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος ήταν ο υπολοχαγός Βίλιμπαντ Ακαμπχούμπερ.

Το έγκλημα ολοκληρώθηκε με την πυρπόληση όλων σχεδόν των σπιτιών των Καλαβρύτων. Όσον αφορά την τύχη των γυναικόπαιδων, αυτά σώθηκαν χάρη στον ανθρωπισμό ενός Αυστριακού στρατιώτη, στον οποίο είχε ανατεθεί η φύλαξή τους. Αυτός άφησε ελεύθερη την είσοδο του σχολείου και διευκόλυνε την απομάκρυνσή τους. Όμως, το πλήρωσε με τη ζωή του, αφού καταδικάσθηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε. Συνολικά, κατά τη διάρκεια της «Επιχείρησης Καλάβρυτα», οι Γερμανοί σκότωσαν 1.101 άτομα, κατέστρεψαν και λεηλάτησαν πάνω από 1.000 σπίτια, κατάσχεσαν 2.000 αιγοπρόβατα και απέσπασαν 260.000.000 δραχμές.

Κανείς από τους υπευθύνους του Ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων δεν λογοδότησε στη Δικαιοσύνη. Ο στρατηγός Λε Ζουίρ πέθανε αιχμάλωτος των Σοβιετικών το 1954, ο Εμπερσμπέργκερ σκοτώθηκε στο Ανατολικό Μέτωπο και ο Ακαμπχούμπερ πέθανε στην Αυστρία το 1972, σε ηλικία 67 ετών. Μόνο ο κατοχικός στρατιωτικός διοικητής της Ελλάδας, στρατηγός Χέλμουτ Φέλμι (1885-1965), καταδικάσθηκε το 1948 σε κάθειρξη 15 ετών από το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης για όλα τα εγκλήματα πολέμου του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα, αλλά μετά από τρία χρόνια αφέθηκε ελεύθερος. Στις 18 Απριλίου του 2000, ο τότε Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Γιοχάνες Ράου (1931-2006), επισκέφτηκε τα Καλάβρυτα και εξέφρασε τη βαθιά θλίψη του για την τραγωδία. Εντούτοις, δεν ανέλαβε την ευθύνη εξ ονόματος του γερμανικού κράτους και δεν αναφέρθηκε στο ζήτημα των αποζημιώσεων.
Η εικόνα ίσως περιέχει: ουρανός, βουνό, υπαίθριες δραστηριότητες και φύση

Panos Sotiriou, 

Όμιλος Φίλων Δάσους Λαμία

Μου αρέσει!Δείτε περισσότερες αντιδράσεις

Σχολιάστε

                               Το ματωμένο συλλαλητήριο της 3ης Δεκέμβρη 1944

«Είδα τον κόσμο να έρχεται σε παράταξη με τις σημαίες του – ελληνική αμερικάνικη, βρετανική και ρωσική- μπροστά. Ήταν μία γιγάντια φάλαγγα, αλλά οι διαδηλωτές προχωρούσαν με τάξη τραγουδώντας αντάρτικα τραγούδια και φωνάζοντας συνθήματα. Έρχονταν δυτικά από την οδό Πανεπιστημίου και προσπαθούσαν να μπουν στην Πλατεία Συντάγματος στρίβοντας αριστερά στην οδό Όθωνος. Η αστυνομία τους σταμάτησε. Η πελώρια φάλαγγα άρχισε πάλι να κινείται για να μπει στην πλατεία, κατεβαίνοντας τα σκαλιά που οδηγούν από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.
Η αστυνομία και πάλι τους σταμάτησε κι η φάλαγγα άρχισε πάλι να κινείται. Ήμασταν στον εξώστη του πρώτου πατώματος του ξενοδοχείου της Μεγάλης Βρετανίας. Η αστυνομία είχε κινητοποιηθεί ολόκληρη επιδείχνοντας τα καινούργια βρετανικά τουφέκια και τόμυγκαν για πρώτη φορά. Υπήρχαν επίσης ολόγυρα βρετανικά τανκς και θωρακισμένα αυτοκίνητα (…) 

Ξαφνικά ένα παράγγελμα «τραβηχτείτε πίσω» δόθηκε με μια στριγκιά στρατιωτική φωνή και όλοι οι αξιωματικοί υποχώρησαν κάπου είκοσι μέτρα, γονάτισαν και άρχισαν να πυροβολούν. Τα πυρά ήταν πυκνά. Διακόσιοι αστυνομικοί έβαλλαν ταυτόχρονα, οι περισσότεροι με αυτόματα(…)
Όταν άρχισαν οι πυροβολισμοί το πλήθος έμεινε ακίνητο για μια στιγμή σαν ζαλισμένο από το χτύπημα, ύστερα έπεσε μπρούμυτα χάμω. Σε ορισμένα σημεία το πλήθος ήταν πυκνό, οι άνθρωποι έπεφταν σωρός ο ένας πάνω στον άλλο. Καθώς όμως συνεχίστηκαν και αντιλαμβανόμενοι πως ανάμεσά τους υπήρχαν λαβωμένοι, οι διαδηλωτές άρχισαν να σκορπάνε. Η πλατεία όμως ήταν πολύ ανοιχτή και ήταν δύσκολο να βρούνε κάλυμμα(…) 

Όταν η Πανεπιστημίου άδειασε μπορέσαμε να δούμε μόνο τους νεκρούς και τους πληγωμένους . Πτώματα ήταν σκόρπια παντού και σε άλλα σημεία λίμνες από αίμα που άφησαν μερικοί λαβωμένοι τους οποίους φίλοι μετέφεραν αλλού. Οι διαδηλωτές ξαναγύριζαν τρέχοντας σαν τρελοί μέσα στην αναμπουμπούλα αλλά και αυτούς οι αστυνομικοί τους πυροβολούσαν (…)
(Κώστας Κουβαράς, O.S.S. με την κεντρική του ΕΑΜ: Αμερικανική μυστική αποστολή Περικλής στην κατεχόμενη Ελλάδα, Αθήνα : Εξάντας, 1976)

Ποιος πυροβόλησε το πλήθος;
«Αφού συναντήθην με τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου και επ’ τη βάσει υπευθύνων διαταγών τας οποίας είχα, διέταξα τη βιαίαν διάλυσιν των διαδηλωτών».
(Συνέντευξη Άγγελου Έβερτ στην εφημερίδα Ακρόπολις, 12 Δεκεμβρίου 1958)

Η εκκαθάριση του Θησείου από τους Χίτες
4 Δεκεμβρίου 1944, 6 το πρωί «Οι σάλπιγγες των λόχων μας ρίχνουν το σύνθημα «προχωρείτε- προχωρείτε». Οι πολεμικές κραυγές των μαχητών μας «αέραα- αέραα» σπάνε την νεκρική ησυχία των Πετραλώνων. Άρχισε η κύρια κατά μέτωπο επίθεσή μας. Οι αναφορές μας έρχονται απανωτές. Το ένα τετράγωνο μετά το άλλο πέφτουν στα χέρια μας. Τα ελασιτάκια δε κρατιούνται με τίποτε. Ζητούν να άρουν εκδίκηση για τα αδικοχαμένα αδέλφια τους που πέσαν από τις άνανδρες επιθέσεις της «Γκρίχεν Πολιτσάι» και στην Κατοχή και στην Απελευθέρωση.
(Ορέστης Μακρής, Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή, 1985, σ. 197)

Ο αφοπλισμός αστυνομικών τμημάτων
Παρά ταύτα κατά το διαρρεύσαν μέχρι της 6ης Δεκεμβρίου τριήμερον διάστημα, οι κομμουνισταί είχον επιτύχει να γίνωσι κύριοι του μεγαλυτέρου τμήματος της πρωτευούσης, δεν απέμενε δε προς ολοκλήρωσιν των σχεδίων των παρά η κάμψις της αντιστάσεως των ανθισταμένων φρουρών της Αστυνομίας Πόλεων και Χωροφυλακής και η εξουδετέρωσις της ΙΙΙ Ορεινής Ταξιαρχίας.
(Αρχηγείον Στρατού, Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Η Απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα. (Ιούλιος 1944- Δεκέμβριος 1945), Έκδοσις Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού, Αθήναι 1973)

Το πρώτο «Πολυτεχνείο»
5 Δεκέμβρη Λίγο μετά το μεσημέρι το μεγαλύτερο μέρος του λόχου των σπουδαστών που ανήκε στον εφεδρικό ΕΛΑΣ της Αθήνας προωθήθηκε από τα Εξάρχεια όπου ήταν η έδρα του και κατέλαβε όλα τα κτίρια του Πολυτεχνείου στη συμβολή των οδών Στουρνάρα και Πατησίων. Σκοπός της κίνησης αυτής, όπως τους εξήγησε ο Γρηγόρης, καπετάνιος του λόχου, ήταν να διαφυλαχθεί το Πολυτεχνείο από τους αντιπάλους και να χτυπηθεί η ασφάλεια που βρισκόταν απέναντι, στην οδό Πατησίων. (…)Το απόγευμα, απροσδόκητα φάνηκαν εγγλέζικα τανκς συνοδευόμενα από στρατό. Για πρώτη φορά φάνηκε καθαρά ότι επεμβαίνουν στις συγκρούσεις. Ζώσανε το Πολυτεχνείο και ένα τανκ έπεσε πάνω στην κεντρική σιδερένια πύλη, την έσπρωξε και την έριξε.
(Σπύρος Τζουβέλης, Μέρες και νύχτες του Δεκέμβρη, Αθήνα: Καστανιώτης, 2003, σ. 12)

Η έφοδος στου Μακρυγιάννη
6 Δεκέμβρη «Με το ξεκίνημα της επίθεσης απ’ την οδό Μισαραλιώτου η διλοχία μας αντιμετώπιζε πυκνά διασταυρούμενα πυρά απ’ τα σπίτια όλης της περιοχής. Υποχρεωθήκαμε να ξεκαθαρίσουμε μία-μία τις φωλιές αντίστασης του εχθρού. Μπαίναμε από σπίτι σε σπίτι και προχωρούσαμε τρυπώντας τις μεσοτοιχίες. Πιάσαμε και 10 αιχμαλώτους. Ήρθε ένα εγγλέζικο θωρακισμένο και ο Άγγλος αξιωματικός μας ζητούσε να παραλάβει τους αιχμαλώτους και απειλούσε ότι σε άρνησή μας θα μας χτυπούσαν. Τους απαντήσαμε ότι πρέπει να πάρουμε εντολή, για αυτό να ξανάρθουν να τους δώσουμε απάντηση. Και πράγματι ο Β γραμματέας της 5ης αχτίδας μας έδωσε εντολή να τους παραδώσουμε. Όταν ξανάρθαν τους πήραν».
(Αφήγηση Θωμά Κουγιαγκά, γιατρού, ανθυπολοχαγού της σχολής του βουνού, επιτελή του ΙΙΙου τάγματος του 1ου Συντάγματος και στρατιωτικού διοικητή διλοχίας Καλλιθέας στο Ορέστης Μακρής, Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή, 1985, σ. 218)

Οι Βρετανοί στην Ακρόπολη
«Την Ακρόπολή μας που τη σεβάστηκαν ο χρόνος, οι κεραυνοί και οι Ούννοι, την καταπάτησαν οι μικροί και ανάξιοί σας συμπατριώτες. Και εδώ θα το βροντοφωνάξουμε το μεγάλο έγκλημα! Τον Παρθενώνα μας, τον παγκόσμιο Βωμό, τον έκαναν τηλεβολοστάσιο. Και από κει, εκμεταλλευόμενοι το σεβασμό μας αντίκρυ στο Μνημείο μας, βομβάρδιζαν με θηριωδία τα σπίτια μας. Σωστά! Δεν υπήρχε πιο απυρόβλητο μετερίζι. Πώς να ανταποδώσουμε τα πυρά; (Τέτοιαν ανανδρία δεν θα την έκανε ούτε ο Ταμερλάνος!). Είναι η πράξη του βδελυρότερου φονιά που σε σκοτώνει βάζοντας προκάλυμμα την πιο προσφιλή σου ύπαρξη.
(Μενέλαος Λουντέμης, Ο Μεγάλος Δεκέμβρης στο Αυτός ήταν ο Δεκέμβρης. Η ένοπλη αντίσταση του λαού στην αγγλική κατοχή, Αθήνα: Φιλίστωρ, 2004, σ.137)

Ο αγώνας στον Πειραιά
8 Δεκέμβρη Ο Πειραιάς βρίσκεται κάτω από φρικτή φωτιά. Ο λαός έστησε 2.000 οδοφράγματα. Υπάρχουν μόνο δύο εστίες φασιστών (Σχολή Δοκίμων και Μέγαρο Βάττη). Έξω από αυτές ο λαός χτυπιέται μόνο με Άγγλους. Δύο αγγλικά πολεμικά από το Τουρκολίμανο βάλλουν προς τον Αι- Γιώργη στο Κερατσίνι. Το πολεμικό πλοίο Κ.40 πλησίασε στο Μέγαρο Βάττη και χτυπά στον προφήτη Ηλία και στις ταράτσες…
(Ελεύθερη Ελλάδα, Το Χρονικό του Αγώνα, Δεκ .1945)

Βρετανοί στρατιώτες για τη Μάχη της Αθήνας
«Μόλις πριν τα Χριστούγεννα του 1944 διαταχθήκαμε να πάμε στην Ελλάδα. Φύγαμε από τον Τάραντα για την Αθήνα με ένα καναδικό πλοίο, το Eastern Prince. […] Τα πρώτα μου πυρά έγιναν με τα όπλα ενός ελληνικού καταδρομικού, με έναν Βρετανό αξιωματικό στο πλοίο να μεταφράζει τις διαταγές μου. Αυτό έγινε για πολιτικούς λόγους, καθώς θεωρήθηκε ανεπιθύμητο σε εκείνη τη φάση βρετανικά όπλα να πυροβολούν κατά της Αθήνας. Είμαι πιθανότατα ο μόνος Βρετανός αξιωματικός που κατεύθυνε τα πυρά ελληνικού καταδρομικού και μάλιστα προς την Αθήνα! […] Στις 29 Δεκεμβρίου, ήταν μια σπουδαία μέρα, καθώς ρίξαμε περίπου 2.000 βολές υποστηρικτικές της εκκαθάρισης της νότιας Αθήνας. Πολύ ικανοποιητικό με μεγάλη ανταπόδοση για εμάς μετέπειτα (…)».
(Μαρτυρία Peter Holloway – αρχείο BBC – WW2 People’s War, https://www.bbc.co.uk/history/ww2peopleswar/stories/66/a2002366.shtml)

Βρετανικά χρήματα για την ελληνική κυβέρνηση
«Κατατάχτηκα στο 2ο Τάγμα του Συντάγματος Leicester λίγο μετά τη Δουνκέρκη και αναχώρησα μαζί τους από το Λίβερπουλ μετά τα Χριστούγεννα του 1942. […] Εντωμεταξύ έδιωχναν τους Γερμανούς από την Ελλάδα και μας έστειλαν εκεί αεροπορικώς. Πολεμούσαμε με πολίτες που είχαν γερμανικά όπλα – ήταν απαίσια εκεί. Ένας αξιωματικός της υπηρεσίας Πληροφοριών με οδήγησε σε ένα από τα πλοία που στάθμευαν σε έναν κόλπο έξω από την Αθήνα. Μου είπε πως αυτό το πλοίο είχε προμήθειες του Ερυθρού Σταυρού αλλά επίσης κρυφά και 85 σφραγισμένα κουτιά με χρήματα για την Ελληνική Κυβέρνηση. Αυτά ήταν για να αντικαταστήσουν τα χρήματα που τύπωναν οι Γερμανοί και που ήταν άχρηστα πια. Στην πραγματικότητα, οι Έλληνες πολίτες χρησιμοποιούσαν χρυσές βρετανικές λίρες και εμείς πληρωνόμασταν με χαρτονομίσματα που τύπωνε ο Βρετανικός Στρατός – των 1 και 5 σελινίων και μισής κορώνας. Οι πολίτες δέχονταν αυτά τα χαρτονομίσματα αλλά θα σε χρέωναν 5 σελίνια για μια κονσέρβα κορν-μπιφ! Ήμουν πάνω στο πλοίο τα Χριστούγεννα του 1944 – έπρεπε να είμαι διακριτικός γιατί δεν έπρεπε κανείς να μάθει πως ήμασταν εκεί. Περίπου μια βδομάδα μετά, εμφανίστηκε ένας αξιωματικός και είπε πως θα άρχιζε να μεταφέρει τα κουτιά στην τράπεζα στην Αθήνα. Αφού έφυγαν όλα τα λεφτά, ο αξιωματικός μου είπε ότι θα έπρεπε να κάνουμε μια δικαστική έρευνα στο Κάιρο γιατί έλειπε ένα κουτί, αλλά την επόμενη μέρα τα επανακαταμέτρησαν και τα βρήκαν εντάξει. Μετά τον πόλεμο έγραψα σε εφημερίδες για να δω αν θα μάθαινα για πόσα χρήματα επρόκειτο – αλλά μόνο ένας μου απάντησε και είπε πως η Τράπεζα της Αγγλίας αρνήθηκε κάθε γνώση του συμβάντος».
(Μαρτυρία M.E. “Griff” Griffin – αρχείο BBC – WW2 People’s War, https://www.bbc.co.uk/history/ww2peopleswar/stories/00/a3566900.shtml)

Ο λαός της Αθήνας στο πλευρό του ΕΑΜ
«Η κομματική οργάνωση είχε κινητοποιήσει μάζες λαού, που δουλεύουν μέρα νύχτα με βάρδιες. Εθελοντές πεινασμένοι και ταλαιπωρημένοι φτιάχνουν οδοφράγματα πίσω από τις γραμμές μας για να εμποδίσουν την προέλαση των τανκς. Η παραγωγή μπουκαλιών με βενζίνη έχει «βιομηχανοποιηθεί» από τους επονίτες και διαθέτουμε αρκετές ποσότητες από το νέο αντιαρματικό μας όπλο. Τρία προβλήματα δεν μπορέσαμε να λύσουμε: την πείνα, το κρύο και τον ύπνο. Τα ξεπερνάμε με το τραγούδι και τα καλαμπούρια που δίνουν και παίρνουν (…) Πίσω από τη μετωπική γραμμή μας ένας ολόκληρος λαός, μέσα στη νύχτα, σκάβει κάθετα όλους τους δρόμους και κάνει βαθιά και φαρδιά χαντάκια, για να πέφτουν μέσα τα τανκς και με τα μπάζα κι άλλα υλικά κατασκευάζει πιο πίσω οδοφράγματα».
(Ορέστης Μακρής, ό.π., σ. 249 και 252)

Πείνα, όπως στην Κατοχή
«Η διανομή τροφίμων σταμάτησε. Αναμφισβήτητα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού θα πλησιάζει την εξάντληση από την πείνα και άμεση δράση για την συγκρότηση συσσιτίων και δωρεάν διανομής θα πρέπει να εκπονηθεί για να αποφευχθεί η χειροτέρευση της δημόσιας υγείας και του ηθικού του πληθυσμού. Καμία πρόοδος στη διανομή. Υπό εξέλιξη η περίθαλψη σε νοσοκομεία, ιδρύματα κτλ που πραγματοποιείται από την ML και την Επιτροπή.Ως αποτέλεσμα της γενικής απεργίας και της μάχης στην περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά το σχέδιο περίθαλψης συνάντησε σοβαρά εμπόδια. Η ζωή στην Αθήνα παρέλυσε εντελώς. Ο κόσμος παραμένει κλεισμένος μέσα. Ανακλήθηκαν τα πλοία με τα εφόδια που κατευθύνονταν στον Πειραιά και σε άλλα λιμάνια. Τα οχήματα της ML δεν προχωρούν έξω από τη βρετανική ζώνη στρατιωτικού ελέγχου».
(Έκθεση της Βρετανικής Επιτροπής Περιθάλψεως (Military Liaison – ML) για την εβδομάδα 1-7 Δεκεμβρίου 1944 στο FO/371, Greece File 52 pp.2233-2694, ΜL Headquarters (Greece), Progress Report No 5, 1-7 December 1944)

Οι αντάρτες στην Αθήνα: Οι μάχες στο Γουδί
Σταθήκαμε στην παρυφή του Χολαργού, εκεί που αρχίζει το δασωμένο, και πιάσαμε θέσεις. Απ’ το άλλο βράδυ άρχισε η προώθηση των τμημάτων μας στο νοσοκομείο Σωτηρία. Τέσσερις μέρες κράτησαν οι μάχες στο Γουδή – Σωτηρία – Σχολή Γυμναστικής και Σχολή Χωροφυλακής, και την κρίσιμη πάλι ώρα για τον εχθρό ο Σκόμπυ χρησιμοποίησε πάλι, όπως και στο Γουδί, τα βαριά όπλα. Τα μεγαθήρια ΣΕΡΜΑΝ με τα πυροβόλα τους τρυπάνε τους τοίχους και με τη μούρη τους γκρεμίζουν τα κτίρια. Το νοσοκομείο παίρνει φωτιά, οι φυματικοί βγαίνουν ανεμίζοντας τα σεντόνια τους για λευκές σημαίες αλλά οι Άγγλοι που δεν καταλαβαίνουν απ’ αυτά τους θερίζουν σαν πράσα. Δεκάδες είναι τα θύματα. Μια ομάδα μαζί με τον Θ. Πολύχρονο, καπετάνιο Τάγματος του 34ου Συντάγματος, πέφτει ομαδικώς σε ένα διάδρομο της Σχολής Γυμναστικής. Ο Γιώργος Γεωργιάδης, διοικητής του 3/42 Τάγματος, που αμύνεται μέσα στο χειρουργείο με 35 αντάρτες του τμήματός του, μην αντέχοντας άλλο στα καπνογόνα και στα δακρυγόνα που τους έχουν ρίξει, κάνουν ηρωική έξοδο αλλά οι πολλοί σκοτώνονται και ο Γεωργιάδης με 7-8 αντάρτες συλλαμβάνονται. Τον Γεωργιάδη τον σέρνουν ημίγυμνο και ξυπόλυτο στους δρόμους του Κολωνακίου, κι όπως ήταν πολύ μελαχρινός και είχε και μούσι, τον παρουσίαζαν σαν Βούλγαρο ταγματάρχη.
(Γ. Χουλιάρας (Περικλής), Ο δρόμος είναι άσωτος…». ΕΛΑΣ – ΔΣΕ- Πολωνία, 1941-1958, Ιωάννινα, 2005)

Οι «στόχοι» του Σκόμπι
18 Δεκεμβρίου Η δράση της εχθρικής (Αγγλικής) αεροπορίας και του Πυρ/κού σφοδρότερη. Εβλήθη από πυροβολικό και πολυβολήθηκε από αεροπλάνα η πλατεία Κυψέλης με πολλά θύματα αμάχων, ιδίως παιδιά. Επίσης εκδικούμενα τα αεροπλάνα το πάθημα των συναδέλφων τους στην Κηφισιά κτύπησαν αλύπητα τον πληθυσμό του Μαρουσιού και της Κηφισιάς. Εκτός από τον άμαχο πληθυσμό που υπέστη μεγάλες απώλειες κτυπήθηκε και το Νοσοκομείο του ΕΛΑΣ Κηφισιάς, αν και είχε τα διεθνή σήματα. Από τον πολυβολισμό σκοτώθηκαν από τους τραυματίες δύο αντάρτες και πολλοί τραυματίστηκαν. (…)
(Έκθεση Σιάντου για τα Δεκεμβριανά (έρευνα Π. Ροδάκης – Μπ. Γραμμένος, Αθήνα: εκδόσεις Γλάρος, 1986)

Οι μάχες στα Εξάρχεια
Την άλλη ημέρα ήρθε διαταγή να μετακινηθεί η ομάδα σ’ ένα άλλο σπίτι στην οδό Βαλτετσίου. Το προηγούμενο κατάλυμα στην οδό Αραχόβης θ’ ανατινάζονταν για να γίνει οδόφραγμα. Πριν ακόμα αναχωρήσουν, έφτασαν τα παιδιά από την ομάδα ανατινάξεων κι επιθεώρησαν την οικοδομή. Τοποθέτησαν δεματάκια από δυναμίτη σε κατάλληλα σημεία του υπογείου και ισογείου και ξετύλιξαν τα φιτίλια. Ένα μέρος από τα μπάζα θα έκλεινε την οδό Αραχόβης και το άλλο τη Μαυρομιχάλη. Υπήρχε κάποιο σχέδιο αποκλεισμού των προσβάσεων στην περιοχή της Νεάπολης, γιατί εγγλέζικα τανκς είχαν εμφανιστεί στην περιοχή του Χημείου. Έπρεπε να εμποδιστεί η δυνατότητα να εισχωρήσουν παντού. Μερικοί από την ομάδα αισθάνονται κάποια λύπη, ένα σφίξιμο. Αυτό το σπίτι το είχαν συνηθίσει. Και ύστερα σκέφτονται τους μόνιμους ενοίκους του… τι θα βρουν όταν γυρίσουν! Τα πράγματά τους, έπιπλα και ατομικά είδη, σκόρπια ανάμεσα στα ερείπια, κομματιασμένα και πλακωμένα από τις πέτρες και τα τούβλα.
(Πηγή: Σπύρος Τζουβέλης, Μέρες και νύχτες του Δεκέμβρη. Μαρτυρία, Αθήνα: Καστανιώτης, 2003)

Οι ανατολικές συνοικίες στον αγώνα
«Έτσι έφτασε η 29η Δεκέμβρη. Οι ανατολικές συνοικίες έχουν μεταβληθεί πια σε σωστό ηφαίστειο. Η γη χοροπηδάει και κομματιάζεται σε κάθε μέτρο. Τα σπίτια σωριάζονται κατά δεκάδες. Η υπεροχή του εχθρού είναι πια αδύνατο να υπολογιστεί. Τα ξημερώματα εξαπολύεται γενική επίθεση προς τις γραμμές Αι Γιάννη – Κατσιπόδι – Δουργούτι – Γούβα. Την επίθεση υποστηρίζουν 80 βαριά τανκς, δεκάδες ρουκετοβόλα και πυροβόλα κάθε διαμετρήματος. Από τις βόμβες και τα καπνογόνα οι συνοικίες Αι Γιάννη – Γούβα- Δουργούτι και ο λόφος του Αρδηττού φλέγονται σκεπασμένα με ένα αδιαπέραστο σύννεφο καπνού…»
(Οι ανατολικές συνοικίες της Αθήνας τον Δεκέμβρη του 1944, έκδοση της 6ης αχτίδα της ΚΟΑ, Αθήνα 1945)

Η αδούλωτη Αθήνα
«Ο στόλος, τα αεροπλάνα, τα κανόνια και τα τανκς του κ. Τσώρτσιλ με χιλιάδες βλήματα καθημερινά, ιδιαίτερα τις τελευταίες μέρες σπέρνουν το θάνατο σε γυναικόπαιδα και γέροντες και ισοπεδώνουν τις λαϊκές συνοικίες (…) μπροστά στη θηριώδη επιδρομική μανία του Σκόμπι η ΚΕ του ΕΛΑΣ για να γλιτώσει τους αμάχους από βέβαιο θάνατο, των βομβών και των μυδραλλίων, για να περισώσει την Αθήνα και τον Πειραιά από οριστική καταστροφή, απεφάσισε και διάταξε τη σύμπτυξη των ηρωικών υπερασπιστών της πρωτεύουσας και του Πειραιά (…) Πολίτες στα όπλα! Ο αγώνας συνεχίζεται. Θα διεξαχθεί με μεγαλύτερο ακόμα πάθος. Η Αθήνα και ο Πειραιάς είναι αδούλωτοι (…)
(Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ, Λευκή Βίβλος ΕΑΜ αρ.86)

                                      Οι Γερμανοί άφησαν πίσω τους «καμένη γη»
Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και η πολιτική των αντιποίνων στη Δυτική Φθιώτιδα, 1943-1944

*Εισήγηση του προέδρου του Σωματείου κ. Λεωνίδα Κωστόπουλου και του μέλους του Δ.Σ κας Κωνσταντίνας
στην Ημερίδα «Ανασκάπτοντας το πρόσφατο παρελθόν» στη Σπερχειάδα που διοργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας κ Ευρυτανίας

Ένας Γερμανός στρατιώτης θυμάται τις «διακοπές» του στην Αθήνα…
Η αίσθησή μας ήταν ότι βρισκόμαστε σε διακοπές. Οι περισσότεροι πολεμούσαν στη Ρωσία, στο Ανατολικό μέτωπο, κι εμείς, λόγω του τραυματισμού μας, ήμαστε στην Αθήνα. Εδώ δεν νιώθαμε καθόλου φόβο, δεν είχαμε γυμνάσια ούτε την πειθαρχία του Στρατού. Η Αθήνα ήταν μια ειρηνική πόλη. Απολαμβάναμε τον γαλάζιο ουρανό της Αττικής, τον υπέροχο καιρό και το αεράκι της Αθήνας. Στην έξοδο του ξενοδοχείου μας θυμάμαι τους μικρούς λούστρους που σφύριζαν μόλις μας έβλεπαν για να μας προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Ήταν δύσκολο να αποφύγουμε τις φιλικές τους εκκλήσεις, όταν φώναζαν στα γερμανικά «Καμαράντ, να καθαρίσω τα παπούτσια;». […] Ως νεοφερμένος, ήμουν περίεργος να γνωρίσω την πόλη, τους ανθρώπους, την ιστορία, τον τρόπο ζωής τους. Όταν ήμουν μαθητής στο γυμνάσιο, είχαμε μάθει την ελληνική ιστορία της αρχαιότητας και τη μυθολογία της αρχαίας Ελλάδας. Είχαμε μάθει για τον Θεμιστοκλή, τον νικητή της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, για τον Περικλή, τον Αριστοφάνη, τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα. Είχαμε διδαχθεί πως ο ανθρωπισμός και η σημερινή μας δημοκρατική αντίληψη είχαν τις ρίζες τους στην προχριστιανική Αθήνα του Σόλωνα και του Κλεισθένη…
Δεν μπορούσα τότε να φανταστώ ούτε στα καλύτερα όνειρά μου πως μόλις δύο χρόνια μετά την αποφοίτησή μου θα βρισκόμουν σε αθηναϊκό έδαφος.[…] Μπορούσαμε να μετακινηθούμε άφοβα οπουδήποτε και να πιούμε το κρασί μας μαζί με άλλους πολίτες στις αθηναϊκές ταβέρνες. Κάποιες φορές μας κερνούσαν ή μας προσκαλούσαν για ένα ποτήρι κρασί στα τραπέζια τους. Δεν υπήρχε η παραμικρή υποψία για κλίμα εχθρότητας ή δυσπιστίας ανάμεσά μας. Μπορούσα βέβαια να φανταστώ πως ο πληθυσμός της χώρας οπωσδήποτε δεν ήταν χαρούμενος με την κατοχή, επειδή κάτι τέτοιο είχε περιορίσει την ελευθερία και την ποιότητα ζωής του. Ωστόσο ήταν άξιοι θαυμασμού για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζαν την καθημερινότητά τους. Σε τελευταία ανάλυση, οι Έλληνες στη διάρκεια της μακροχρόνιας ιστορίας τους έχουν υποστεί δουλείες και κατοχές, και παρ’ όλα αυτά τα ξεπερνούσαν όλα και έβγαιναν αναγεννημένοι- όπως, για παράδειγμα, η ελευθερία από τον οθωμανικό ζυγό.[…]
Η καταστροφική μανία της Γερμανικής κατοχής
Οι Γερμανοί άφησαν πίσω τους «καμένη γη» και μετέτρεψαν τον ελλαδικό χώρο σε «κρανίου τόπο». Κινδυνεύοντας να φανούμε γραφικοί, χρησιμοποιώντας αυτές τις γνωστές σε όλους φράσεις, θεωρούμε ότι δεν υπάρχουν πιο σωστοί χαρακτηρισμοί, για να περιγράψουν τη θηριωδία των Γερμανών κατακτητών εις βάρος του ελληνικού πληθυσμού.
Οι Έλληνες κατά την περίοδο της κατοχής αντιστάθηκαν στον ναζισμό μέσω του ανταρτοπόλεμου και των αντιστασιακών οργανώσεων τόσο στα χωριά όσο και μέσα στις πόλεις. Το αντάρτικο κατάφερε βαρύτατα πλήγματα στις τάξεις του εχθρού, οδηγώντας τους κατακτητές στο να επιδοθούν σε βάρβαρα αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού.
Τα γερμανικά SS και η Βέρμαχτ έπραξαν τρομερά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σφαγιάζοντας αδιάκριτα άνδρες, γυναίκες παιδιά και ηλικιωμένους, πυρπολώντας ναούς και καίγοντας ολόκληρα χωριά πέραν της πείνας, των βασανιστηρίων και των εκτελέσεων, που πλέον είχαν γίνει καθημερινή ρουτίνα για τους Έλληνες. Η εκδικητική μανία των Ναζί απλώθηκε από τη Βόρεια Ελλάδα ως την Κρήτη. Ενενήντα (κατά άλλους μελετητές 800) είναι ο αριθμός των μαρτυρικών πόλεων και χωριών που έζησαν ώρες φρίκης και θανάτου. Άγιος Δημήτριος Ιωαννίνων, Αγριά Μαγνησίας, Νέα Αγχίαλος Μαγνησίας, Αετός Μαγνησίας, Αίγιο Αχαΐας, Αμφίπολις Σερρών, Άμφισσα Φωκίδας, Ανατολικό Σελίνου Χανίων, Ανώγεια Ρεθύμνου, Βέρμιο Κοζάνης, Βιάννος Ηρακλείου, Βουκόλια Χανίων, Γαλαξίδι Φωκίδας, Γραβιά Φωκίδας, Δίστομο Βοιωτίας, Δοξάτο Δράμας, Δράμα, Έλειο Προνών Κεφαλλονιάς, Ζάρος Ηρακλείου, Θεραπνά Λακωνίας, Ιεράπετρα Λασιθίου, Καλάβρυτα Αχαΐας, Κάνδανος Χανίων, Κάρλα Μαγνησίας, Κεντρικό Ζαγόρι Ιωαννίνων, Κλεισούρα Καστοριάς, Κομμένο Άρτας, Κουρήτες Ρεθύμνου, Κρούσωνας Ηρακλείου, Λάμπη Ρεθύμνου, Λεβίδιο Αρκαδίας, Λέχοβο Φλώρινας, Λιδωρίκιο Φωκίδας, Δήμος Μουσούρων Χανίων, Μήθυμνα Χανίων, Νίκαια Αττικής, Παραμυθιά Θεσπρωτίας, Παρνασσός Φωκίδας, Πέραμα Ιωαννίνων, Πέρασμα Φλώρινας, Ποταμιά Λάρισας, Σέρβια Κοζάνης, Συβρίτος Ρεθύμνου, Τριταία Αχαΐας, Τσαριτσάνη Λάρισας, Τυλισός Ηρακλείου, Τυμπάκι Ηρακλείου, Τυμφηστός Φθιώτιδας, Υπάτη Φθιώτιδας, Χορτιάτης Θεσσαλονίκης, αναφέρονται ενδεικτικά για να γίνει κατανοητό το μένος των Γερμανών κατακτητών για την Ελλάδα και τους Έλληνες.
Η πρώτη μαζική εκτέλεση αμάχων στην Ευρώπη έγινε στο Κοντομαρί της Κρήτης (2 Ιουνίου 1941). Στη συνέχεια, η σφαγή της Κανδάνου Χανίων (3 Ιουνίου 1941),το ξεκλήρισμα του Κομμένου Άρτας (16 Αυγούστου 1943), το ολοκαύτωμα των Λιγκιάδων Ιωαννίνων (3 Οκτωβρίου 1943),η σφαγή των Καλαβρύτων (13 Δεκέμβρη 1943),η σφαγή του Διστόμου (10 Ιουνίου 1944),η σφαγή της Κλεισούρας Καστοριάς (5 Απριλίου 1944),το μακελειό του Χορτιάτη Θεσσαλονίκης (2 Σεπτεμβρίου 1944),το Μπλόκο της Κοκκινιάς (17 Αυγούστου 1944). Αιματοβαμμένες ημερομηνίες, αναγκαστικά ορόσημα στην τραγική ιστορία της γερμανικής κατοχής.
Η πολιτική των αντιποίνων για τους Γερμανούς ήταν ο τρόπος με τον οποίο θα έριχναν το ηθικό όσων αντιστέκονταν στον επεκτατισμό και τη βαναυσότητα του Γ΄ Ράιχ. Τα αντίποινα τα οποία αποτελούσαν εγκλήματα πολέμου, ευθείες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των Γερμανών, στο διάστημα μεταξύ Ιουνίου 1943 και Σεπτεμβρίου 1944, 30.000 Έλληνες είχαν χάσει τη ζωή τους όχι στη «μάχη» όπως ισχυρίζονταν οι ίδιοι, αλλά εντελώς άδικα σε ομαδικές εκτελέσεις και ολοκαυτώματα. Στοιχεία που κατατέθηκαν στη Δίκη της Νυρεμβέργης εκ μέρους της Ελλάδος αναφέρουν ότι 91.000 άνθρωποι είχαν δολοφονηθεί στα πλαίσια της πολιτικής αντιποίνων στην Ελλάδα. Δεν μπορεί αυτός ο αριθμός να αντιμετωπιστεί ως αριθμητικό δεδομένο μιας έρευνας ούτε να μεταφραστεί σε ποσοστό επί τοις εκατό, γιατί πρόκειται για ανθρώπινες ζωές.
Σύμφωνα με τον Δορδανά (2002),τον Οκτώβριο του 1942 οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να ιδρύσουν την Επιτροπή Εγκλημάτων πολέμου, για να αποδώσουν μεταπολεμικά τις ευθύνες για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που είχαν διαπράξει οι Γερμανοί. Η δικαιολογία που έδιναν όταν ρωτούνταν για τον σκοπό των πράξεων αυτών ήταν ο εξαναγκασμός του αντιπάλου να σταματήσει να αντιστέκεται στα στρατεύματα κατοχής. «Στο επίπεδο των σχέσεων μεταξύ δύο αντίπαλων κρατών» αναφέρει ο Δορδανάς «τα αντίποινα αναφέρονταν στα μέτρα εκείνα, τα οποία μπορούσε να εφαρμόσει ένα κράτος εναντίον ενός άλλου, όταν καλούνταν να αντιμετωπίσει ενέργειες αντίθετες προς το διεθνές δίκαιο, ώστε να εξαναγκάσει τον αντίπαλο να τηρήσει το διεθνές δίκαιο. Σύμφωνα με μια άποψη, αυτή η δεύτερη μορφή συνιστά τα “αυθεντικά αντίποινα”, τα οποία στηρίζονται στο διεθνές δίκαιο, σε αντιδιαστολή με τα “μη αυθεντικά αντίποινα”, τα οποία επιβάλλονται από τις δυνάμεις Κατοχής στον άμαχο πληθυσμό εξαιτίας ενεργειών τρίτων.» Δυστυχώς τα κενά που υπήρχαν στο προπολεμικό διεθνές δίκαιο περί αυθεντικών αντιποίνων-αντιποίνων και μη αυθεντικών αντιποίνων-συλλογικών ποινών (όπως ονομάστηκαν από μελετητές), καλύφτηκαν μετά το τέλος του πολέμου με σχετικές ρυθμίσεις, όταν, δυστυχώς, οι παραβάτες τα είχαν ήδη χρησιμοποιήσει για να δρουν ανενόχλητοι και μάλιστα «νόμιμα»…
Η λογική της γερμανικής βίας
Αφού η Βέρμαχτ απέτυχε παταγωδώς να «σπάσει» τη στρατιωτική αντίσταση της Ρωσίας και την είσοδο των ΗΠΑ στο πεδίο των πολιτικό σκηνικό η Γερμανία αποφάσισαν να υιοθετήσουν μια σκληρότερη στάση απέναντι στους αντάρτες των κατεχόμενων χωρών. Κάθε έννοια ανθρώπινου δικαίου ήταν αναγκαίο να παραμεριστεί από τη στιγμή που μιλάμε για έναν «ολοκληρωτικό πόλεμο». Όσον αφορά την κατάσταση που επικρατούσε στις Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία, η διαταγή του «διοικητή Ενόπλων Δυνάμεων Νοτιοανατολικής Ευρώπης» της 28ης Οκτωβρίου 1942 προέβλεπε τα εξής: Στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης οι πολεμικές επιχειρήσεις τερματίστηκαν την προηγούμενη χρονιά, με την ήττα του γιουγκοσλαβικού και ελληνικού στρατού. Όποιος ακόμα και τώρα βρεθεί με το όπλο στα χέρια, αυτό σημαίνει ότι έχει αποφασίσει εν κρυπτώ, να βλάψει τις δυνάμεις κατοχής […]. Αυτό όμως το είδος του πολέμου αντίκειται στη Διεθνή Σύμβαση της Χάγης. Αναλόγως, λοιπόν, οι υπαίτιοι αυτού του πολέμου ανεξαρτήτως με ποια κατεύθυνση συντασσόταν, δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ως μέλη ενόπλου δύναμης […]. Όλες οι εμφανιζόμενες εχθρικές ομάδες θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να εξοντωθούν μέχρι τον τελευταίο άνδρα […]. Πρόκειται για έναν ολοκληρωτικό πόλεμο. Η υποστήριξη απόψεων, όπως η ακόλουθη «Ο ηρωισμός ενός λαού που αγαπάει την ελευθερία» είναι άτοπη. Πρόκειται για πολυτιμότατο γερμανικό αίμα. Γι’ αυτό αναμένω από κάθε διοικητή, με τη δική του συμμετοχή, να φροντίσει ώστε να εφαρμοστεί αυτή η διαταγή από τα στρατεύματα χωρίς καμιά εξαίρεση και με τα σκληρότερα μέσα».
Επιχείρηση «Kreuzotter»
Ο ιστορικός ερευνητής Χρόνης Βάρσος (2015) αναφέρει: «Την επιχείρηση θα ενίσχυαν τμήματα της 104ης μεραρχίας Ορεινών Κυνηγών (υπό το στρατηγό Hubert Lanz). Οι Γερμανικές φάλαγγες, δυνάμεως περίπου 7.000 ανδρών, με κύρια αιχμή το 18ο σύνταγμα SS, ξεκίνησαν από τη Λαμία στις 7/8 κινούμενες δυτικά κατά μήκος του άξονα Λαμίας-Αγ. Γεωργίου. Το βόρειο τμήμα ακολούθησε την κατεύθυνση Λαμία-Μακρακώμη – Βίτωλη – Πτελέα – Αγ. Γεώργιο και το νότιο την πορεία Λαμία –Σπερχειάδα – Παλαιοβράχα – Λευκάδα – Πίτσι – Αγ. Γεώργιο. Στις 7/8 πυρπολήθηκε η Μακρακώμη και εκτελέστηκαν 16 άμαχοι. Στις 8/8/44 έκαψαν στη Σπερχειάδα ό,τι είχε απομείνει από την επιδρομή της 18ης Ιουνίου, σκοτώνοντας 22 αμάχους. Στον Αγ. Γεώργιο ενώθηκαν τα 2 γερμανικά τμήματα την άλλη μέρα και αφού κατέστρεψαν το χωριό του Τυμφρηστού δολοφονώντας δεκάδες αμάχους, εισήλθαν στις 9/8 στο Καρπενήσι πυρπολώντας το και δολοφονώντας 17 κατοίκους.»
Η γερμανική κατοχή σε αριθμούς
• 42 μήνες κράτησε η γερμανική κατοχή.
• 38.960 Έλληνες τουφεκίστηκαν από τα γερμανικά αποσπάσματα.
• 12.103 Σκοτώθηκαν από σφαίρες «αδέσποτες» και άλλα στρατιωτικής φύσεως «ατυχήματα»
• 70.000 Σκοτώθηκαν σε μάχες.
• 600.000 Πέθαναν από πείνα ιδίως νέοι.
• 300.000 παιδιά πέθαναν προτού καν γεννηθούν ή κατά τη γέννα ή αμέσως μετά από την ασιτία και τις κακουχίες των μανάδων τους. Δηλαδή μία ολόκληρη γενιά
• 45.000 Έλληνες θανατώθηκαν με τρόπο οικτρό στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
• 60.000 Έλληνες Εβραίοι στο θρήσκευμα πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
• 200.000 Φυλακίστηκαν εκ των οποίων οι περισσότεροι πέθαναν στην φυλακή ή αμέσως μετά την απελευθέρωσή
• 1.000.000 Έλληνες προσβλήθηκαν από βαριές ασθένειες ή έμειναν δια βίου ανίκανοι.
• Άρπαξαν το 50% των μεγάλων ζώων, βόδια, γελάδια, άλογα
• Άρπαξαν το 30% των μικρών ζώων και διέλυσαν την ελληνική κτηνοτροφία.
• Κατέστρεψαν το 80% των σιδηροτροχιών .
• Από τις 220 ατμομηχανές των ελληνικών σιδηροδρόμων άφησαν πίσω τους φεύγοντας μόνο 33.
• Από τα 312 επιβατηγά βαγόνια βούτηξαν τα 306
• Από τα 4.544 φορτηγά βαγόνια των ελληνικών σιδηροδρόμων άφησαν πίσω τους 63
• Οι Γερμανοί κατακτητές πήραν τα 70% των ελληνικών παντός είδους αυτοκινήτων και κατέστρεψαν το οδικό δίκτυο της χώρας.
• Οι Γερμανοί κατακτητές ισοπέδωσαν τελείως 100.000 σπίτια και μισογκρέμισαν άλλες 50.000.
• Άρπαξαν το 73% των πλοίων της εμπορικής και επιβατικής ναυτιλίας της χώρας .
Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής άδειασαν όλες τις αποθήκες και στην τελευταία γωνιά της χώρας. Άρπαξαν όλα τα δημητριακά, καπνό, σταφίδα, μπαμπάκι, λάδι, κάθε λογής τρόφιμα και αγαθά. Κατέστρεψαν αγροτικά μηχανήματα και καλλιέργειες. Γκρέμισαν γέφυρες, ανατίναξαν σταθμούς και σήραγγες. Κατέστρεψαν τις μεγαλύτερες λιμενικές εγκαταστάσεις της Ελλάδας, ακόμη και τη διώρυγα της Κορίνθου. Κατέστρεψαν τις μεταλλευτικές εγκαταστάσεις, ανατίναξαν ορυχεία, αφάνισαν την βιομηχανία.
Σύμφωνα με τις στατιστικές του ΟΗΕ, η Γερμανία είχε υποστεί σε σχέση με το ετήσιο εισόδημά της, ζημιές από τον πόλεμο της τάξεως του 135% και η Ελλάδα της τάξεως του 170%. Η Γερμανία δηλαδή ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση από την Ελλάδα μόλις τελείωσε ο πόλεμος.
Με βάση τις αποφάσεις της διεθνούς διάσκεψης των Παρισίων η Γερμανία εξόφλησε τις υποχρεώσεις της προς όλες τις χώρες που κατέστρεψε, πλην της Ελλάδας. (Λουλούδης, Η. (2012) Η Γερμανική Κατοχή στην Ελλάδα με αριθμούς).

Λεηλασίες και καταστροφές των μνημείων από τις κατοχικές δυνάμεις
Το Υπουργείο Ανοικοδομήσεως αναφέρει σχετικά με το θέμα των καταστροφών που προκάλεσαν οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής: «όλους σχεδόν τους αρχαιολογικούς τόπους τούς κατέλαβαν οι δυνάμεις του εχθρού και σε πολλούς προκάλεσαν σημαντικές καταστροφές, γιατί έκλεψαν, κατέστρεψαν, έκτισαν πυροβολικά και έργα, χωρίς να σέβονται τίποτε. Οι Γερμανοί προκάλεσαν καταστροφές σε 87 αρχαιολογικούς ή ιστορικούς χώρους, οι Ιταλοί σε 39 και οι Βούλγαροι σε 3. Σήμερα, μερικοί σημαντικοί αρχαιολογικοί τόποι, όπως της Βάρης, της Δημητριάδος ή του Παλαιοκάστρου Κρήτης, δεν υπάρχουν. Έγιναν, όμως, και αυθαίρετες ανασκαφές, που προκάλεσαν την καταστροφή και την κλοπή αρχαιολογικών θησαυρών. Ό,τι βρήκαν στις ανασκαφές αυτές, οι κατακτητές το πήραν μαζί τους και μας μένει ακόμα άγνωστο. Τέτοιες καταστροφές έγιναν από Γερμανούς σε 24 τόπους και από Ιταλούς σε 2. Σημαντικές ήταν και οι κλοπές αρχαιολογικών θησαυρών. Οι Γερμανοί, ειδικότερα, έκλεψαν αρχαιότητες από 42 μουσεία ή αρχαιολογικούς χώρους .Οι Ιταλοί έκλεψαν αρχαιότητες από 33 μουσεία ή αρχαιολογικούς χώρους. Οι Βούλγαροι από 9 μουσεία ή αρχαιολογικούς χώρους».
Η μόνη πικρή αλήθεια για τις πολεμικές αποζημιώσεις (του Μανώλη Γλέζου)
Στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο ο Ελληνικός Λαός κατάφερε την πρώτη ήττα στον Άξονα. Ο Χίτλερ τότε με μια στρατιά 500 χιλιάδων στρατιωτών εισβάλλει και κατακτά την Ελλάδα. Η ηρωική όμως αντίσταση του Ελληνικού Λαού ανάτρεψε όλα του τα σχέδια. Τη στρατιά του Χίτλερ συνόδευε ένα οικονομικό επιτελείο, το οποίο αμέσως επέπεσε εναντίον της εθνικής μας οικονομίας. Άρπαξε το 51% των μετοχών σε όλες τις κρατικές επιχειρήσεις, στις μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες και στις τράπεζες. Επιπλέον προέβη στην κατάσχεση του 10% της αγροτικής παραγωγής. Εκτός από αυτά, κατάσχεσε όλα τα ασημένια, νικέλινα και χάλκινα νομίσματα, τα έλιωσε και πέτυχε να πάρει 19 τόνους ασήμι, 71,10 τόνους χαλκό, 10 τόνους νικέλιο και 1,51 τόνους ψευδάργυρο. Υποχρέωσε επίσης τον σκλαβωμένο λαό να διατρέφει τον στρατό κατοχής: 500 χιλιάδες Γερμανούς στρατιώτες, 250 χιλιάδες Ιταλούς στρατιώτες και 60 χιλιάδες Βούλγαρους. Αλλά και τον γερμανικό στρατό της Αφρικής.

Ο ελληνικός λαός υπέστη μια πρωτόφαντη τραγωδία, τέτοιας μορφής σε έκταση και ένταση, η οποία δεν προσομοιάζει με καμιά άλλη χώρα. Είναι η μοναδική που, όταν τέλειωσε η Κατοχή, είχε λιγότερο πληθυσμό από τότε που άρχισε. Η Ελλάδα απώλεσε το 13,5% του πληθυσμού της. Η ΕΣΣΔ το 10%. Η Πολωνία το 8%. Η Γιουγκοσλαβία το 6%. Ταυτόχρονα, οι Γερμανοί άρπαξαν από τη χώρα μας αρχαιολογικούς θησαυρούς και έργα τέχνης αμύθητης αξίας.

Τις τεράστιες αυτές καταστροφές οι Διεθνείς Κανόνες Δικαίου επιβάλλουν στη χώρα εισβολής και κατοχής να τις επανορθώσει. Τον Φεβρουάριο του 1946, συνήλθε στο Παρίσι η 19μελής Διασυμμαχική Επιτροπή και καταλόγισε τι οφείλει κάθε χώρα του Άξονα σε κάθε χώρα που κατέκτησε. Για τη Γερμανία προσδιόρισε ότι πρέπει να πληρώσει στην Ελλάδα 7 δισ. 100 εκατομμύρια δολάρια, αγοραστικής αξίας του 1938. Αυτό το ποσό είναι καθορισμένο, καταγραμμένο, γνωστοποιημένο, αναμφισβήτητο. Κανένας δεν μπορεί να το αλλοιώσει, να το διαγράψει, να το αμφισβητήσει. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους. Η Γερμανία οφείλει να το καταβάλλει ως επανορθώσεις, για την καταστροφή που επέφερε στην οικονομία της Ελλάδας.

Το κατοχικό δάνειο της Ελλάδας προς τη Γερμανία «προέκυψε» από το γεγονός ότι οι κατακτητές, για να είναι «νομότυποι», όφειλαν τα ποσά που άρπαζαν να μην ξεπερνούν τη δυνατότητα της οικονομίας της χώρας μας, όπως προσδιόριζε η Συμφωνία της Χάγης το 1909. Γι’ αυτό την αρπαγή αυτή τη «νομιμοποίησαν» ως... δάνειο της Ελλάδας προς τη Γερμανία. Το ύψος του αναγκαστικού δανείου, που εκταμιεύθηκε από 1 Ιανουαρίου 1942, ανέρχεται σε 3 δισ. 500 εκατ. δολάρια, αγοραστικής αξίας του 1938, χωρίς τους τόκους. Δηλαδή 54 δισεκατομμύρια δολάρια. Σημειωτέον ότι προς το τέλος της Κατοχής οι Γερμανοί κατέβαλαν 3 δόσεις. Μερικοί αμφισβητούν τα ποσά αυτά, διότι είναι δύσκολη η μετατροπή της δραχμής σε μάρκα και των μάρκων σε δολάρια. Ακόμη όμως και αν δεχτούμε να γίνει νέα έρευνα, νέος υπολογισμός, και πάλι δεν χρειάζεται πολύς χρόνος, ούτε αυτό μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για την καθυστέρηση της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών. Και βέβαια το αναγκαστικό δάνειο δεν μπορεί να το αμφισβητήσει η Γερμανία, διότι το Γ΄ Ράιχ ήδη είχε αρχίσει να το αποπληρώνει.

Ως τώρα, οι ελληνικές κυβερνήσεις έλεγαν ότι «δεν παραιτούμεθα των αξιώσεών μας, αλλά απαιτείται η κατάλληλη συγκυρία για να διεκδικήσουμε», και φυσικά δεν ήρθε ποτέ... αυτή η συγκυρία! Δεν διεκδίκησαν ποτέ και τίποτα! Αυτά στο παρελθόν. Οι νεώτερες κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν ενώπιον του Κοινοβουλίου ότι θα διεκδικήσουν τις οφειλές, αλλά χρειάζεται νομική προετοιμασία. Για ποιο λόγο; Για να προσφύγουμε στα Διεθνή Δικαστήρια. Η Γερμανία θέλει να προσφύγουμε, και όχι να διεκδικήσουμε. Διεκδίκηση απαιτείται! Αξίωση από την κυβέρνηση της Γερμανίας! Η εμπειρία αυτό δείχνει, και γι’ αυτό η Γερμανία δεν έχει υπογράψει συνθήκη ειρήνης με τη Ελλάδα. Αν υπογραφεί συνθήκη Ειρήνης, είναι υποχρεωμένη να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Γιατί, λοιπόν, δεν απαιτούμε τη συνθήκη Ειρήνης; Η απαξιωτική, υποτιμητική και περιφρονητική, ως και απάνθρωπη, συμπεριφορά της Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι έχει δώσει επανορθώσεις σε όλες τις χώρες που κατέκτησε, εκτός από την Ελλάδα. Επίσης εξεπλήρωσαν τα αναγκαστικά δάνεια τα οποία σύνηψαν με την Πολωνία και τη Γιουγκοσλαβία. Γιατί εξαιρούν την Ελλάδα; Γιατί ΠΟΤΕ οι Ελληνικές Κυβερνήσεις δεν διεκδίκησαν τα οφειλόμενα! Αυτή είναι η μόνη αλήθεια! Η πικρή αλήθεια...»

Βιβλιογραφία
Χονδροματίδης Ι. (2018) Η Αθήνα της κατοχής μέσα από τα μάτια ενός Γερμανού στρατιώτη (1943-1944), Ιστορία Εικονογραφημένη (600): 60-71
Λουλούδης, Η. (2012) Η Γερμανική Κατοχή στην Ελλάδα με αριθμούς
https://rethemnosnews.gr/…/%CE%B7-%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BC…/
Βάρσος, Χ. (2015) 5-31 Αυγούστου 1944: Η μεγάλη γερμανική εκκαθαριστική επιχείρηση «Kreuzotter» (Έχιδνα) στην κεντρική Ρούμελη.
http://www.mag24.gr/5-31-avgoustou-1944-megali-germaniki-e…/
Δορδανάς Σ. (2002) Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία (1941-1944), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)
Γλέζος Μ. Η μόνη πικρή αλήθεια για τις πολεμικές αποζημιώσεις (2014)
https://tvxs.gr/…/i-moni-pikri-alitheia-gia-tis-polemikes-a…
Καλογρηάς Β. (2010) Τα αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στην Ελλάδα 1941-1944, Γερμανικές αποζημιώσεις: Το κόστος της Κατοχής σε αίμα και χρήμα (Ε Ιστορικά):116-117